Λίγοι μπορεί να γνωρίζουν ότι στη Σμύρνη υπάρχει μια ορθόδοξη εκκλησία που διασώθηκε από τις τουρκικές θηριωδίες κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όταν η πόλη της Σμύρνης είχε παραδοθεί στις φλόγες και οι Ελληνες έπαιρναν τον δρόμο της προσφυγιάς.
Ο συγκεκριμένος ναός οικοδομήθηκε κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα από τη ρωμαίικη κοινότητα της Σμύρνης και αναφέρεται παντού ως η μοναδική ρωμαίικη εκκλησία που διασώθηκε το 1922.
Λίγοι επίσης μπορεί να γνωρίζουν για τον άγιο Βουκόλο, τον πρώτο επίσκοπο της Σμύρνης, που έζησε στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους, αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ. Αναφέρεται ότι χειροτονήθηκε από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη και ότι, προτού πεθάνει, όρισε ως διάδοχό του τον ιερομάρτυρα Πολύκαρπο, που έμελλε να γίνει ο πολιούχος της Σμύρνης. Ο Βουκόλος ανακηρύχθηκε άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και η μνήμη του εορτάζεται στις 6 Φεβρουαρίου.
Η ιστορία του ναού αλλάζει μετά την Καταστροφή της Σμύρνης και δύο χρόνια μετά η εκκλησία μετατράπηκε σε μουσείο με εντολή του Κεμάλ Ατατούρκ και αργότερα χρησιμοποιούνταν ως χώρος για πρόβες σε έργα όπερας.
Ως συνέπεια των εργασιών αναστήλωσης αποκαλύφθηκαν στο εσωτερικό του ναού εικόνες του Χριστού, του αγίου Ιωάννη και των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Ενας Έλληνας, ο Κωνσταντίνος Νάσιος, αφηγείται πώς έφθασε στην εκκλησία του αγίου στη Σμύρνη και πώς προσπάθησε να την ανακαινίσει χωρίς αρχικά να τα καταφέρει ο ίδιος και πώς στη συνέχεια έχτισε έναν ναό στη μνήμη του αγίου στο Μαυρομμάτι Καρδίτσας.Οπως αφηγείται ο ίδιος, «όλα ξεκίνησαν από ένα όνειρο, είδα λοιπόν τον άγιο, που ούτε καν γνώριζα το όνομά του. Εβλεπα στον ύπνο μου ότι βρισκόμουν έξω από το προαύλιο της εκκλησίας του αγίου Νικολάου εν Βουνένοις. Ακουσα πατήματα και γυρίζω και βλέπω έναν άνθρωπο, γέρο με το παρουσιαστικό του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, που με καλούσε να πάω στο σπίτι του στην Καππαδοκία. Οταν τον ρώτησα ποιος είναι, μου απάντησε: “ο άγιος Βουκόλος, έλα στην Καππαδοκία και θα ρωτήσεις να με βρεις”»
Ο κ. Νάσιος εξιστορεί: «Έκανα το ταξίδι στην Καππαδοκία για να μάθω από κοντά τί υπήρχε γι’ αυτόν τον άγιο. Αν και δεν κατάφερα να φτάσω στο σπίτι του αγίου, έμαθα από την ξεναγό ότι υπήρχε εκκλησία στο όνομά του στη Σμύρνη».
Ετσι κι έγινε. Τον επόμενο χρόνο βρέθηκε στη Σμύρνη και περιγράφει όσα είδε το 2005, προτού ο ναός αναστηλωθεί. «Η εκκλησία περιβαλλόταν από μια μεγάλη αυλή, ο κυρίως ναός βρισκόταν σε άθλια κατάσταση. Κατεστραμμένος, με σοβάδες παντού, βρόμικος, χωρίς εικόνες».
Ο κ. Νάσιος εξηγεί στη συνέχεια ότι συναντήθηκε με τον Ελληνα πρόξενο της Ελλάδας στη Σμύρνη και συζήτησε μαζί του τι μπορεί να γίνει για την εκκλησία. Ο πρόξενος λοιπόν επισήμανε ότι πολύ δύσκολα το τουρκικό κράτος θα δεχόταν να ανακαινιστεί ένας ορθόδοξος χριστιανικός ναός. Στη συνέχεια ότι συζήτησε το θέμα αυτό με πολλούς ανθρώπους και αποφάσισε να χτίσει έναν ναό για τον άγιο Βουκόλο στο Μαυρομμάτι της Καρδίτσας, κοντά στο σπίτι του.Τα τελευταία χρόνια με συντονισμένες ενέργειες το τουρκικό κράτος επέτρεψε την ανακαίνιση του ναού, ο οποίος διασώθηκε από την καταστροφή και την κατάρρευση.
Ο δήμαρχος της Σμύρνης κ. Κοτζάογλου τόνισε μεταξύ άλλων σε παλαιότερες δηλώσεις του ότι «με τις εργασίες αναπαλαίωσης αποκαλύπτονται και πολλές εικόνες που ασφαλώς θα συμβάλουν στην αναβίωση του ιστορικού ιστού της πόλης». Ο ναός θα χρησιμοποιηθεί ως κοινωνικό και πολιτιστικό κέντρο. Πρόκειται για σημαντική πρωτοβουλία, που μπορεί να μην επαναφέρει τον ναό στην αρχική του χρήση ως εκκλησίας, τον διασώζει όμως από την κατάρρευση που ήταν πολύ πιθανή λόγω της εγκατάλειψής του.
