Από τον Απρίλιο του 2003 και την εισβολή των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ μέχρι και σήμερα ουδέποτε υπήρξε, έστω και ως ψευδαίσθηση, σε κάποιο από τα κοινωνικά στρώματα των πολιτών της χώρας, η ασφάλεια στις καθημερινές δραστηριότητες.
Παγιδευμένα αυτοκίνητα, βομβιστές αυτοκτονίας και ομάδες ενόπλων που δρουν στο επαρχιακό οδικό δίκτυο, καθώς και σε αρκετές πόλεις, συνθέτουν το παζλ των καθημερινών αιματηρών επιθέσεων.
Οι προβλέψεις για τις εξελίξεις στο Ιράκ διαδέχονται η μία την άλλη, με σενάρια χειρότερα από τα προηγούμενα. Μια μερίδα αναλυτών προέβλεπαν στο παρελθόν ότι η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από τη χώρα το 2011 θα οδηγούσε σε μια προσωρινή κλιμάκωση της βίας, ωστόσο η απομάκρυνση του πραγματικού εχθρού θα επέφερε σταδιακή επαναφορά της κανονικότητας σε πόλεις και χωριά. Η εκτίμηση αυτή κατέρρευσε από τα ίδια τα γεγονότα.
Το «αντιστασιακό κίνημα» πολυδιασπάστηκε σε ισλαμικές ομάδες πιστές στην Αλ Κάιντα, σε Ισλαμική Τζιχάντ, Ισλαμικό Κράτος για το Ιράκ και την Εγγύς Ανατολή, Σουνιτικό Τόξο και δεκάδες άλλες οργανώσεις που αντιμάχονται η μια την άλλη και όλες μαζί τον κοινό εχθρό, τις δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας.
Το Ισλαμικό Κράτος για το Ιράκ και την Εγγύς Ανατολή
Από τις πλέον ισχυρές οργανώσεις στο Ιράκ και την ευρύτερη περιοχή αναδεικνύεται το Ισλαμικό Κράτος για το Ιράκ και την Εγγύς Ανατολή. Επί της ουσίας πρόκειται για ομάδα ενόπλων ο οποίοι αποσχίστηκαν από την οργάνωση Jabhat Al Nusra (η οργάνωση που πολεμά στη Συρία υπό την σκέπη της Αλ Κάιντα). Ένα χρόνο μετά την απόσχισή τους δήλωσαν πως ξεκινούν από κοινού δράση με την Jabhat Al Nusra, ωστόσο αυτό εκτιμήθηκε από τον σημερινό ηγέτη της Αλ Κάιντα Αϊμάν Αλ Ζαουάχρι ως ενέργεια παραγκωνισμού του και δημοσίως απέρριψε τη σύμπραξη. Από τότε οι δύο οργανώσεις αντιμάχονται για τον έλεγχο των περιοχών τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ.
Στη Συρία το αντιστασιακό μέτωπο ζήτησε επίσημα βοήθεια από το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία και την Τουρκία για την αντιμετώπιση της εν λόγω οργάνωσης. Για την ακρίβεια, η δύναμη που διαθέτει η οργάνωση στη Συρία είναι κατά πολύ μικρότερη από εκείνη που δρα στο Ιράκ και που για αρκετούς λόγους έχει γιγαντωθεί τα δύο τελευταία χρόνια.
Βόρειο Ιράκ και τζιχαντιστές
Στο Ιράκ, όποιες ισλαμικές οργανώσεις απέκτησαν πλήθος μαχητών και δύναμη το πέτυχαν χάρη στον έλεγχο μιας πόλης. Ο λόγος για τη Μοσούλη, η οποία αποτελεί και την πόλη υποδοχής από το βόρειο Ιράκ των ξένων μαχητών που εντάσσονται στις ομάδες του Ιερού Πολέμου (Τζιχάντ). Καθ’ όλη τη διάρκεια της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στο Ιράκ, οι ντόπιες δυνάμεις ενισχύονταν με εναέρια μέσα για να ελέγξουν τα γύρω χωριά και την ευρύτερη περιοχή.
Από τον Δεκέμβριο του 2011, οπότε και οι Αμερικανοί αποχώρησαν, οι περίπου δέκα χιλιάδες στρατιώτες και αστυνομικοί που είχαν αναπτυχθεί στην περιοχή ταμπουρώθηκαν στη Μοσούλη, αφήνοντας έδαφος στις ακραίες ισλαμικές οργανώσεις να δρουν ανενόχλητες. Αποτέλεσμα, ο έλεγχος των περιφερειακών πόλεων και χωριών από το Ισλαμικό Κράτος για το Ιράκ και την Εγγύς Ανατολή, το οποίο και γιγαντώθηκε ακριβώς επειδή κατάφερε να είναι η οργάνωση που έλεγξε το σημείο υποδοχής των ξένων μαχητών που έρχονταν να πολεμήσουν στο Ιράκ.
Οι στρατιωτικές δυνάμεις που στάθμευαν στη Μοσούλη δεν σχετίζονται στο ελάχιστο με τις ειδικές δυνάμεις του Ιράκ. Πρόκειται για σώμα που απαρτίζεται από σουνίτες, Κούρδους και ελάχιστους σιίτες. Για σχεδόν μια δεκαετία πολεμούν τζιχαντιστές στην περιοχή και καθημερινά έχουν τεράστιες απώλειες σε βομβιστικές επιθέσεις στη διάρκεια των περιπολιών τους ή ακόμη κι όταν βρίσκονται εντός των στρατοπέδων τους.
Ο εξοπλισμός τους δεν τους επιτρέπει να αντιμετωπίσουν την τακτική ανταρτοπολέμου που έχουν υιοθετήσει οι τζιχαντιστές και βεβαίως η αυτοπεποίθησή τους δεν χαρακτηρίζει αξιόμαχες μονάδες. Αυτό βεβαίως οφείλεται και στις αντιξοότητες και την εγκατάληψή τους από τη Βαγδάτη. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Νούρι Αλ Μαλίκι εξοπλίζει με τα πλέον εξελιγμένα ατομικά όπλα τις ειδικές δυνάμεις του στρατού που αποτελούνται από σιίτες και έχει αναπτύξει στην περιφέρεια και το κέντρο της Βαγδάτης, αλλά στέλνει δίχως τα βασικά κουρασμένους Κούρδους και σουνίτες στρατιώτες να επιχειρήσουν στο σουνιτικό τόξο που βρίσκεται στο επίκεντρο της δίνης.
Εγκατέλειψαν στρατόπεδα και βάσεις δίχως καμία αντίσταση
Έτσι εξηγείται λοιπόν και το γεγονός της εγκατάλειψης των στρατοπέδων τους στη Μοσούλη την προηγούμενη εβδομάδα, από το σύνολο των 10.000 στρατιωτών, οι οποίοι πέταξαν τις στολές τους κι έφυγαν με τα πόδια για να επιστρέψουν στις πόλεις τους. Το ίδιο συνέβη και στο Κιρκούκ και μερικώς στο Τικρίτ. Στην περίπτωση της Μοσούλης, οι επιτιθέμενοι ήταν μόλις 1.000 με 1.300 άτομα.
Στην πραγματικότητα, οι αμυνόμενοι παραδόθηκαν στη φήμη μιας μεγάλης επίθεσης και μάλιστα αμαχητί. Η ταχύτητα με την οποία οι μαχητές της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος για το Ιράκ και την Εγγύς Ανατολή κατέλαβαν τις πόλεις αυτές, καθώς και την ευρύτερη περιοχή της επαρχίας Ντιγιάλα, οφείλεται στον πανικό εξαντλημένων από τον πόλεμο στρατιωτών και όχι τόσο στην επιχειρησιακή δυνατότητα των επιτιθεμένων. Το Κιρκούκ και οι περιοχές των Κούρδων δεν έπεσαν χάρη στην άμεση αντίδραση των Πεσμεργκά, οι οποίοι στελέχωσαν μέσα σε δύο ώρες τα στρατόπεδα που εγκαταλείφθηκαν και εκεί.
Επίσης η αποτυχία εκτίμησης και πρόβλεψης των επιχειρησιακών δράσεων της οργάνωσης σχετίζεται με το γεγονός ότι όλες οι ξένες μυστικές υπηρεσίες που δραστηριοποιούνται στο πεδίο προσεγγίζουν και αναλύουν τις οργανώσεις αυτού του τύπου με βάση την ιδεολογική τους ταύτιση ή την απόκλιση από το Κοράνι και την Τζιχάντ, ωστόσο δεν τους αποδίδουν καμία ορθολογική δυνατότητα σχεδιασμού και εκτέλεσης επιχειρήσεων όπως αυτές που διεξήγαγαν την περασμένη εβδομάδα. Για μία ακόμη φορά οι μυστικές υπηρεσίες και οι εκτιμητές τους απέτυχαν στην ανάγνωση των δεδομένων.
Οι επιχειρησιακές τους δυνατότητες και οι πιθανότητες επικράτησής τους
Αντιθέτως, η ηγεσία των επιτιθέμενων εκμεταλλεύτηκε μια όχι και τόσο ορατή, αλλά υπαρκτή ευκαιρία: την έλλειψη κεντρικής ηγεσίας, αφού οι προσπάθειες για σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού στη Βαγδάτη είχαν επί της ουσίας αποδιοργανώσει πλήρως τις δομές των αρχών ασφαλείας.
Πλέον οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους για το Ιράκ επιχειρούν να δημιουργήσουν μια ζώνη ελέγχου από τη Μοσούλη μέχρι το Τικρίτ, ώστε από εκεί να εντείνουν τις επιθέσεις τους στη Βαγδάτη για την επίτευξη του τελικού στόχου, που είναι το σουνιτικό ισλαμικό χαλιφάτο.
Ασχέτως των επιθυμιών και των επιτυχιών τους, δεν θα πρέπει να υπερεκτιμηθούν οι πραγματικές τους δυνατότητες. Δεν διαθέτουν ούτε τον οπλισμό για κάτι περισσότερο από ανταρτοπόλεμο ούτε τόσα στρατηγικά μυαλά για να επιβληθούν στο πεδίο. Ωστόσο, αν δεν υπάρξουν λεπτοί χειρισμοί από πλευράς Βαγδάτης, και κυρίως της σιιτικής ηγεσίας του Νούρι Αλ Μαλίκι, τότε ίσως η απώλεια ελέγχου να επέλθει από άλλους παράγοντες.
Ο ρόλος των ξένων χωρών
Στην προσπάθεια για την ανακατάληψη των απολεσθέντων περιοχών, η κεντρική ηγεσία αποδέχθηκε τη βοήθεια της Τεχεράνης. Δυνάμεις των Φρουρών της Επανάστασης πέρασαν στο Ιράκ κι από κοινού με δυνάμεις του πεζικού επιχείρησαν αρχικά στην περιφέρεια της Μοσούλης, από την οποία οι τζιχαντιστές, ύστερα από ελάχιστη αντίσταση, τράπηκαν σε φυγή.
Στη Μοσούλη, ο σουνιτικός πληθυσμός δεν συμπαθεί τους ακραίους ισλαμιστές. Όταν όμως βλέπεις Ιρανούς στρατιώτες να απελευθερώνουν την πόλη σου, αυτό δεν δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας, αλλά αντίθετα οξύνει τις αντιθέσεις και προβληματίζει.
Το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ ξεκαθάρισαν πως δεν θα συνδράμουν με εμπλοκή τους στον πόλεμο του Ιράκ. Ο Ομπάμα δήλωσε πως θα αποστείλει όπλα και ελικόπτερα για να ενισχύσει τις ντόπιες δυνάμεις, αλλά μέχρι εκεί.
Η Βαγδάτη δεν απειλείται ούτε αναμένεται να απειληθεί, αφού μονάδες των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν έχουν αναπτυχθεί μαζί με ειδικές δυνάμεις του Ιράκ γύρω και μέσα στην πόλη.
Προσωπική εκτίμηση για τη μελλοντική δράση της οργάνωσης του Ισλαμικού Κράτους για το Ιράκ είναι ότι θα επιχειρήσουν να ελέγξουν τις επαρχίες Ανμπάρ, Νινάουα και Σαλάχ Εντίν. Έτσι θα διασφαλίσουν το δυτικό τμήμα του Ιράκ, που συνορεύει με την Ανατολική Συρία, την οποία και ελέγχουν και στην οποία δύσκολα θα επιχειρήσουν εναντίον τους σιιτικές, κουρδικές δυνάμεις ή ο στρατός, μιας και δεν είναι περιοχές αμέσου στρατηγικού ενδιαφέροντος.
Από εκεί κι έπειτα, αναλόγως των εξελίξεων στη Συρία, στο Κουρδικό, αλλά και από μια αναγκαία στροφή στην πολιτική της σιιτικής κεντρικής εξουσίας αναφορικά με τη διαχείριση του πληθυσμού του Ιράκ, θα εξαρτηθεί η επιβίωση των τζιχαντιστών στα διάφορα πεδία των μαχών της Μέσης Ανατολής.
