ΤΡΑΜΠ: Μια νέα εποχή έντασης στον παγκόσμιο εμπορικό στίβο έχει ξεκινήσει, με τον Ντόναλντ Τραμπ να επιλέγει για δεύτερη φορά να χρησιμοποιήσει τα τελωνεία ως όπλο διεθνούς επιβολής.
Ρεπορτάζ: Γιάννης Παπανικολάου
Από τον Ιανουάριο του 2025, όταν ανέλαβε εκ νέου τα καθήκοντά του στον Λευκό Οίκο, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει εφαρμόσει σειρά μέτρων που προκαλούν ισχυρούς κραδασμούς σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Το νέο αυτό κύμα δασμών, με στόχο -εμφανώς ή συγκαλυμμένα- κυρίως την Κίνα, έχει ήδη πυροδοτήσει μαζικές αυξήσεις τιμών, εφοδιαστική ανασφάλεια, έντονες αντιδράσεις στην Ευρώπη και ανησυχία για γενικευμένη ύφεση.
Ο Τραμπ τραβάει το σχοινί
Στις 7 Αυγούστου τίθενται σε ισχύ τα νέα δασμολογικά μέτρα των ΗΠΑ, ανεβάζοντας το μέσο ποσοστό επιβάρυνσης από 1,2% στο 18%, σύμφωνα με το Budget Lab του Yale. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μεταβολή από τη δεκαετία του ’30. Οι επιπτώσεις αναμένεται να γίνουν αισθητές μέχρι τον Σεπτέμβριο, όταν θα ξεκινήσουν ανατιμήσεις σε δεκάδες βασικά καταναλωτικά προϊόντα. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Παγκόσμιου Εμπορίου (WTO), οι πρακτικές των ΗΠΑ εγείρουν ζητήματα παραβίασης των κανόνων του πολυμερούς εμπορίου και απειλούν τη σταθερότητα του συστήματος.
Η Apple παραδέχτηκε ότι πλήρωσε 800 εκατ. δολάρια σε δασμούς το δεύτερο τρίμηνο και προβλέπει άνω του 1 δισ. στο επόμενο. Η Walmart και η Target ήδη ανακοίνωσαν επικείμενες ανατιμήσεις, καθώς η επιβάρυνση δεν είναι πλέον απορροφήσιμη. Η αμερικανική κυβέρνηση ωστόσο επιμένει ότι πρόκειται για «ελεγχόμενο κόστος» με αντάλλαγμα νέες θέσεις εργασίας και αυξημένα δημόσια έσοδα – τα οποία εκτιμώνται σε 150 δισ. δολάρια από το 2017 έως σήμερα.
Το transshipment στο στόχαστρο
Ο νέος όρος-κλειδί της αμερικανικής στρατηγικής είναι το transshipment, δηλαδή η έμμεση εισαγωγή προϊόντων μέσω τρίτων χωρών. Ο Τραμπ ανακοίνωσε δασμό 40% σε αυτές τις εισαγωγές, με στόχο να καταπολεμήσει τη χρήση ενδιάμεσων κόμβων (π.χ. Βιετνάμ, Μαλαισία) για την αποφυγή άμεσης εισαγωγής κινεζικών προϊόντων.
Σύμφωνα με την Διεύθυνση Τελωνείων των ΗΠΑ (CBP), η νέα ρύθμιση ορίζει ότι μόνο τα προϊόντα που έχουν υποστεί «ουσιαστικό μετασχηματισμό» στη χώρα διέλευσης μπορούν να φέρουν την τοπική σήμανση. Διαφορετικά, θα αντιμετωπίζονται σαν να προέρχονται από την Κίνα. Η ρύθμιση αυτή προκαλεί τριγμούς στις εφοδιαστικές αλυσίδες και έντονη αβεβαιότητα στις εταιρείες που βασίζονταν στο ανατολικοασιατικό μοντέλο παραγωγής.
Η Κίνα «το ξανασκέφτεται»
Το Πεκίνο αντιδρά με στρατηγική ψυχραιμία αλλά και σαφές μήνυμα πως δεν θα ανεχθεί περαιτέρω αποκλεισμό. Ανώτερος αξιωματούχος του υπουργείου Εμπορίου της Κίνας δήλωσε πως «η Κίνα θα διατηρήσει τη σταθερότητα των εξαγωγών της, ενώ εργάζεται με συμμάχους για νέα πολυμερή εμπορικά σχήματα». Το Πεκίνο έχει ήδη μειώσει δραστικά τις εισαγωγές αμερικανικών αγροτικών προϊόντων, προκαλώντας την οργή πολιτειών όπως η Αϊόβα, που εξαρτώνται από την κινεζική αγορά.
Η πρώτη εμπορική συμφωνία που περιλαμβάνει ρήτρα transshipment υπεγράφη στις 2 Ιουλίου με το Βιετνάμ. Προβλέπει πρόσθετο δασμό 40% σε προϊόντα που εισέρχονται στις ΗΠΑ μέσω τρίτων χωρών με κρυφή κινεζική προέλευση. Το Βιετνάμ, ωστόσο, δεν έχει επιβεβαιώσει επισήμως την ύπαρξη αυτής της διάταξης.
Συνθηκολόγησε η Ευρώπη;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση τηρεί αμυντική στάση. Οι διαπραγματεύσεις Βρυξελλών – Ουάσινγκτον για εξαίρεση ευρωπαϊκών προϊόντων από τα νέα τιμολόγια δεν απέδωσαν καρπούς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω της Επιτρόπου Εμπορίου Βάλντις Ντομπρόβσκις, εξέφρασε «βαθιά απογοήτευση» και έκανε λόγο για «μονομερείς ενέργειες που υπονομεύουν το διεθνές εμπόριο».
Παρά ταύτα, ορισμένες χώρες πέτυχαν μείωση των δασμών. Η Μαλαισία είδε τους συντελεστές της να περιορίζονται στο 19% αντί για 24%, ενώ η Καμπότζη εξασφάλισε μείωση από 49% σε 19%. Στον αντίποδα, χώρες με σχεδόν μηδενικές εξαγωγές στις ΗΠΑ όπως η Συρία, το Λάος και η Μιανμάρ επιβαρύνονται πλέον με δασμούς άνω του 40%, χωρίς αιτιολόγηση από την Ουάσινγκτον. Ειδικά στην περίπτωση της Συρίας, η επιβολή εξοντωτικού δασμού σε μία οικονομία ερειπωμένη από πόλεμο προκαλεί αμηχανία ακόμα και σε συμμάχους των ΗΠΑ.
Επιπτώσεις στην Ελλάδα και την Ε.Ε.
Αν και η Ελλάδα δεν βρίσκεται στο επίκεντρο της δασμολογικής επιδρομής, επηρεάζεται έμμεσα λόγω της αύξησης των τιμών πρώτων υλών, μεταφορικών και εξοπλισμού. Επιχειρήσεις εξαγωγικές ή εισαγωγικές δηλώνουν ήδη αυξημένο κόστος παραγωγής. Ο Σύνδεσμος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος, σε έκτακτη συνεδρίαση, προειδοποίησε για ανατροπές στις παραγγελίες προς ΗΠΑ και Ασία.
Αξιοσημείωτη είναι και η καθυστέρηση στις αποστολές containers που μεταφέρονται μέσω transshipment από τα λιμάνια του Πειραιά ή της Θεσσαλονίκης προς ΗΠΑ. Εταιρείες logistics δηλώνουν ότι τα νέα πιστοποιητικά προέλευσης καθυστερούν έως και 3 εβδομάδες, προκαλώντας αλυσιδωτές συνέπειες στην αγορά.
Αβέβαιο μέλλον και εύθραυστη ισορροπία
Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στο σταυροδρόμι ενός εμπορικού ριζοσπαστισμού. Οι αναλυτές της Morgan Stanley εκτιμούν ότι εάν συνεχιστεί αυτή η πορεία, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα υποστεί επιβράδυνση 1,5% εντός του 2026. Οι επενδύσεις θα περιοριστούν και η ανασφάλεια θα παγιωθεί.
Όμως το πολιτικό κλίμα στις ΗΠΑ αλλάζει: οι ψηφοφόροι των Μεσοδυτικών Πολιτειών δείχνουν να επιδοκιμάζουν την επιστροφή στη βιομηχανική πολιτική, ενώ αρκετοί θεωρούν τους δασμούς ως «απαραίτητο κακό» για την ανάταξη της χώρας. Σε αυτό ποντάρει και ο Τραμπ ενόψει εκλογών, προσπαθώντας να επαναπατρίσει την παραγωγή, ακόμη κι αν το κόστος το πληρώνει ο… υπόλοιπος πλανήτης.
