Ισραήλ – Τουρκία: Στη μετά–Άσαντ εποχή, η Συρία έχει μετατραπεί σε ένα από τα πιο περίπλοκα γεωπολιτικά πεδία της σύγχρονης εποχής.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
Οι διεθνείς δρώντες έχουν αναδιατάξει τις προτεραιότητές τους και τα συμφέροντά τους, με την Τουρκία και το Ισραήλ να βρίσκονται σήμερα στο επίκεντρο ενός «σιωπηλού πολέμου» που διαμορφώνει τους όρους της νέας Μέσης Ανατολής.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ, περισσότεροι από 12 εκατομμύρια Σύροι εξακολουθούν να βρίσκονται σε καθεστώς προσφυγιάς ή εκτοπισμού, αποδεικνύοντας πως η σύγκρουση δεν έχει λήξει – απλώς έχει αλλάξει μορφή.
Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης, αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, σε ανάλυσή του στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, υπογραμμίζει ότι η Άγκυρα αντιμετωπίζει τη Συρία ως «ζωτικό χώρο ασφάλειας» και όχι απλώς ως γειτονικό κράτος σε αστάθεια. Αυτή η επισήμανση αποτελεί κλειδί για την κατανόηση των πραγματικών προθέσεων της Τουρκίας, οι οποίες επεκτείνονται πολύ πέραν της διαχείρισης του προσφυγικού.
Η πτώση Άσαντ και η άνοδος του Αλ Σαράα: ένας εύθραυστος νέος συριακός κορμός
Η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ το 2024 και η άτακτη φυγή του στη Μόσχα δημιούργησαν μία εντελώς νέα πραγματικότητα. Ο διάδοχος, Αχμάντ Χουσεΐν αλ-Σαράα (Αμπού Μοχάμαντ αλ Τζολάνι), πρώην ηγέτης του Μετώπου αλ Νούσρα, προσπαθεί να διατηρήσει τον έλεγχο ενός κράτους με εντελώς διαφορετικούς πληθυσμούς και συμφέροντα.
Η εθνολογική και θρησκευτική πολυμορφία της Συρίας –Άραβες, Κούρδοι, Τουρκμένοι, Αρμένιοι, Σουνίτες, Αλαουίτες, Δρούζοι, Χριστιανοί– καθιστά σχεδόν αδύνατη τη δημιουργία μιας ενιαίας κρατικής δομής. Αυτή η πολυδιάσπαση αποτελεί ευκαιρία για την Τουρκία και απειλή για το Ισραήλ, οδηγώντας τις δύο χώρες σε μια σύγκρουση συμφερόντων που δεν έχει πάρει ακόμη «επίσημη» μορφή.
Τουρκία: από τη ζώνη ασφαλείας στον στρατηγικό έλεγχο
Για την Τουρκία, η Συρία δεν είναι απλώς ένα ζήτημα συνόρων. Είναι ένα πεδίο όπου δοκιμάζεται η φιλοδοξία της για περιφερειακή ηγεμονία. Όπως τονίζει ο Γρηγοριάδης, η Άγκυρα επιδιώκει:
1. Την εξουδετέρωση της κουρδικής απειλής, ώστε να αποκλείσει τη δημιουργία μιας ενιαίας κουρδικής οντότητας που θα μπορούσε να συνδεθεί με το PKK.
2. Τη μετεγκατάσταση εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων σε τουρκοκρατούμενες ζώνες.
3. Τη μετατροπή του βόρειου συριακού διαδρόμου σε μηχανισμό στρατιωτικής επιρροής, ώστε να αποτρέψει επανεμφάνιση αντικυβερνητικών ομάδων εντός τουρκικού εδάφους.
Η Άγκυρα έχει ήδη πραγματοποιήσει τέσσερις μεγάλες επιχειρήσεις στη Συρία, με στόχο την εξουδετέρωση των κουρδικών δυνάμεων SDF/YPG, ενώ σύμφωνα με το τουρκικό Υπουργείο Άμυνας έχει εγκαταστήσει δεκάδες φυλάκια που λειτουργούν ως de facto μόνιμη στρατιωτική παρουσία.
Ισραήλ: η μάχη για να σπάσει ο ιρανικός διάδρομος
Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ δίνει τον δικό του πόλεμο – όχι ενάντια στη Συρία, αλλά ενάντια στην ιρανική επιρροή που επιχειρεί να διασχίσει τη χώρα και να ενισχύσει τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Η στρατηγική MaBaM (Campaign Between the Wars) του Ισραήλ, καταγεγραμμένη σε αναλύσεις της Ισραηλινής Αμυντικής Δύναμης, βασίζεται σε προληπτικά χτυπήματα και μυστικές επιχειρήσεις για να περιορίσει:
• την ιρανική παρουσία,
• τη μεταφορά οπλικών συστημάτων,
• την παρεμβολή στη ζώνη του Γκολάν.
Το Τελ Αβίβ, μετά την πτώση Άσαντ, κινήθηκε μέσα στο συριακό έδαφος σε βάθος μερικών χιλιομέτρων, δημιουργώντας ένα πλέγμα επιτήρησης και συνεργασίας με τους Δρούζους, οι οποίοι λειτουργούν ως «φιλική ουδέτερη ζώνη».
Ο ρόλος των ΗΠΑ και το τρίγωνο Αλ Τανφ – Δρούζοι – Κούρδοι
Κρίσιμος παράγοντας του νέου συριακού «παζλ» είναι οι ΗΠΑ, οι οποίες –παρά τις κατά καιρούς ανακοινώσεις περί αποχώρησης– διατηρούν στρατιωτική βάση στην Αλ Τανφ. Η περιοχή, σύμφωνα με το US CENTCOM, αποτελεί στρατηγικό σημείο ανάσχεσης της ιρανικής επιρροής.
Η deconfliction zone των 55 χιλιομέτρων επιτρέπει:
• παρεμπόδιση ιρανικών μεταφορών μέσω εδάφους,
• υποστήριξη των κουρδικών δυνάμεων,
• δυνατότητα συντονισμού με το Ισραήλ σε κρίσιμες αποστολές.
Ο «Διάδρομος του Δαβίδ»: από σενάριο σε πιθανή πραγματικότητα
Η δημιουργία ενός διαδρόμου που ενώνει τις περιοχές των Δρούζων στη Νότια Συρία με τις κουρδικές περιοχές ανατολικά του Ευφράτη έχει γίνει αντικείμενο στρατηγικής συζήτησης σε think tank και σε ευρωπαϊκούς διπλωματικούς κύκλους, με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης να αναγνωρίζει ότι μια τέτοια διαμόρφωση θα άλλαζε πλήρως την ισορροπία.
Ο διάδρομος αυτός θα:
• αποκόψει την Τεχεράνη από τη Δαμασκό και τη Βηρυτό,
• ενισχύσει τους Κούρδους ως γεωπολιτικό παράγοντα,
• δημιουργήσει μια ευρασιατική ρωγμή στα τουρκικά συμφέροντα.
Σύμφωνα με δικές μας πηγές από διεθνείς αναλυτές με τους οποίους συνεργάζεται το vimaorthodoxias.gr, η ιδέα αυτή δεν αποτελεί απλώς θεωρητικό σενάριο, αλλά μεθοδική χαρτογράφηση που αντανακλά τις επιδιώξεις του Ισραήλ μετά τον πόλεμο στη Γάζα. Η σταθεροποίηση ενός «υβριδικού» κουρδο–δρουζικού άξονα με αμερικανική στήριξη θα δημιουργούσε ένα πρωτοφανές γεωπολιτικό ανάχωμα κατά των δύο μεγαλύτερων αντιπάλων του Ισραήλ: του Ιράν και της Τουρκίας.
Τι φοβάται η Τουρκία – Τι ανησυχεί το Ιράν
Για την Τουρκία, ένας τέτοιος διάδρομος ισοδυναμεί με:
• στρατηγική περικύκλωση,
• αποδυνάμωση των επιχειρήσεων κατά των Κούρδων,
• απώλεια της δυνατότητας ελέγχου της βόρειας Συρίας.
Για το Ιράν, όμως, η απειλή είναι ακόμη μεγαλύτερη: ο διάδρομος «κόβει» τον άξονα Τεχεράνη – Βαγδάτη – Δαμασκός – Βηρυτός, κάτι που το Ιρανικό Υπουργείο Εξωτερικών έχει επανειλημμένα χαρακτηρίσει «ανοικτή πρόκληση».
Η θέση της Ελλάδας: χαμηλό προφίλ, κρίσιμες πληροφορίες
Η Ελλάδα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, ιδιαίτερα μέσω του ΕΛΙΑΜΕΠ και ανεξάρτητων αναλυτών που συνεργάζονται με το Υπουργείο Εξωτερικών. Η ενίσχυση των κουρδικών δυνάμεων, ο ρόλος της Τουρκίας και η αναδιάταξη των αμερικανικών επιλογών στη Συρία αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα το ελληνικό στρατηγικό περιβάλλον – ιδίως υπό το πρίσμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Σύμφωνα με δικές μας πηγές, διπλωματικές αναφορές που έχουν κυκλοφορήσει το τελευταίο τρίμηνο σε ευρωπαϊκά συμβούλια εργασίας αναφέρουν ότι «ο ακήρυχτος πόλεμος Ισραήλ–Τουρκίας στη Συρία μπορεί να λειτουργήσει ως επιταχυντής ευρύτερων γεωπολιτικών ανακατατάξεων στην Ανατολική Μεσόγειο».
Μια σύγκρουση που δεν θα φανεί στις τηλεοράσεις μας
Ο «πόλεμος» ανάμεσα στο Ισραήλ και την Τουρκία δεν θα ανακοινωθεί ποτέ επίσημα. Είναι ένας πόλεμος προληπτικών χτυπημάτων, μυστικών συμφωνιών, εξωτερικών ζωνών επιρροής και στρατηγικών διαδρόμων.
Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν αν ο «Διάδρομος του Δαβίδ» θα παραμείνει ως γεωπολιτικό σενάριο ή αν θα εξελιχθεί σε πραγματικότητα που θα αλλάξει για πάντα τον χάρτη της Συρίας – και μαζί του, τις ισορροπίες ανάμεσα σε Τουρκία, Ισραήλ, Ιράν και ΗΠΑ.
