Πούτιν: Για πολλούς Ρώσους, ο πόλεμος της χώρας τους ενάντια στη γειτονική Ουκρανία δεν είναι πλέον μια μακρινή σύγκρουση που δεν έχει καμία επίδραση στη ζωή τους.
Μη επανδρωμένα αεροσκάφη γεμάτα με εκρηκτικά έχουν συσκοτίσει τον ουρανό όχι μόνο των παραμεθόριων περιοχών, αλλά και της Μόσχας, ενώ οι διασυνοριακές εισβολές από ένοπλες ομάδες αποτελούν πλέον τακτικό φαινόμενο στην περιοχή του Μπέλγκοροντ. Όλο αυτό το διάστημα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν συνεχίζει να προσποιείται ότι δεν συμβαίνει τίποτα σημαντικό. Ο πρόεδρος σκοπεύει να πολεμήσει αυτόν τον πόλεμο μέχρι το τέλος, αλλά για να αποφύγει να φανεί ότι έχει χάσει, δεν μπορεί να διατυπώσει με σαφήνεια τους απώτερους στόχους του.
Μέσα σε αυτή την εκκωφαντική σιωπή, όποιος αναγνωρίζει τη νέα πραγματικότητα φαίνεται προτιμητέος. Ως πρόσωπα που είναι υπεύθυνα για την αντιμετώπιση των συνεπειών των επιθέσεων και για την προσπάθεια καθησυχασμού των κατοίκων των περιοχών τους, οι περιφερειάρχες της Ρωσίας έχουν βρεθεί στο επίκεντρο και μπορεί κάλλιστα να είναι σε θέση να ενισχύσουν τη δημοτικότητά τους μέσω της αποτελεσματικής διαχείρισης κρίσεων.
Ο αυξημένος βομβαρδισμός της περιοχής του Μπέλγκοροντ – η πρώτη ρωσική περιοχή που σύρθηκε στον πόλεμο του Πούτιν – και οι εισβολές από ένοπλες ομάδες είναι πιθανώς η μεγαλύτερη δοκιμασία που έχει αντιμετωπίσει ο Κυβερνήτης Βιάτσεσλαβ Γκλάντκοφ στην καριέρα του, αλλά του έδωσαν επίσης πολλές ευκαιρίες να βγει μπροστά. Τμήματα της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της πόλης Σεμπέκινο με πληθυσμό 40.000 κατοίκων, δέχονται τακτικά πυρά και οι κάτοικοι των περιοχών που κινδυνεύουν απομακρύνονται μαζικά μακριά από το μέτωπο. Ο Γκλάντκοφ διαπραγματευόταν ακόμη και δημόσια μια ανταλλαγή κρατουμένων κάποια στιγμή, αν και μετά γρήγορα σιώπησε, πιθανότατα κατόπιν εντολής του Κρεμλίνου.
Ο κυβερνήτης είπε επίσης ανοιχτά ότι η περιοχή δεν έχει επαρκή κονδύλια για την αποκατάσταση των υποδομών μετά τον βομβαρδισμό. Πίσω στη δεκαετία του 1990, δεν ήταν ανήκουστο για ισχυρούς κυβερνήτες να μιλούν δημόσια για δημοσιονομικά προβλήματα, αλλά στη Ρωσία του Πούτιν, είναι πολύ ασυνήθιστο.
Μπορεί να φαίνεται ότι η ομοσπονδιακή ηγεσία και ο ίδιος ο Πούτιν θα πρέπει να αναλάβουν τον έλεγχο της τεταμένης κατάστασης στην περιοχή. Ωστόσο, προς το παρόν, οποιαδήποτε ομοσπονδιακή παρέμβαση έχει περιοριστεί σε τηλεφωνήματα μεταξύ του προέδρου και των τοπικών αρχών. Οι κάτοικοι της περιοχής δεν έχουν λάβει καμία διαβεβαίωση από τον Πούτιν.
Ούτε ο πρόεδρος είπε λόγια υποστήριξης για τους Μοσχοβίτες στον απόηχο της επίθεσης με drone στη Μόσχα τον περασμένο μήνα. Ο Πούτιν όντως αναφέρθηκε στο περιστατικό, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας του ήταν αφιερωμένο στην ιστορία της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Αντίθετα, η διαβεβαίωση ήρθε από τον δήμαρχο Σεργκέι Σομπιάνιν, ο οποίος είπε ότι κινητές ομάδες γιατρών δημιουργούνται στην πόλη, υποσχέθηκε να παράσχει όλη την απαραίτητη βοήθεια και προσπάθησε να πείσει τον κόσμο ότι οι αρχές της πόλης δεν θα εγκαταλείψουν αυτούς που επλήγησαν από τις επιθέσεις.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η κεντρική κυβέρνηση υιοθετεί αυτήν την προσέγγιση με τα χέρια. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ο Πούτιν απήχε επίσης από το να μιλήσει για προβλήματα και να προσπαθήσει να τα λύσει, μεταθέτοντας αντίθετα όλες τις εξουσίες – και την ευθύνη – στους κυβερνήτες.
Η λογική τότε ήταν προφανής. Οι Ρώσοι αξιωματούχοι έπρεπε να κάνουν δύσκολες επιλογές μεταξύ αντιδημοφιλών μέτρων περιορισμού και πρόσθετων θανάτων. Κάθε επιλογή ήταν καταδικασμένη να αποξενώσει τουλάχιστον ένα μέρος του κοινού.
Ενώ οι βαθμοί των κυβερνητών έπεσαν ανάλογα, ο Πούτιν απλώς έμεινε στο περιθώριο. Άρχισε να μιλά για την πανδημία μόλις είχαν αναπτυχθεί σαφή πρωτόκολλα απόκρισης και εμβόλια. Στη συνέχεια, ο Πούτιν αναφέρθηκε σε επιτυχίες που δεν είχαν καμία σχέση με αυτόν, αφού δεν είχε εμπλακεί στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Η τρέχουσα κατάσταση είναι δυνητικά ακόμη πιο επικίνδυνη από την πανδημία και γι’ αυτό ο Πούτιν παραμένει σιωπηλός. Μόλις το αρχικό σχέδιο – να καταληφθεί το Κίεβο σε τρεις ημέρες – απέτυχε, ο πρόεδρος απομακρύνθηκε από τη στρατιωτική ατζέντα.
Ο Πούτιν δεν είναι ούτε πρόθυμος ούτε ικανός να σταματήσει τον πόλεμο και να παραδεχτεί τα λάθη του. Ταυτόχρονα, γνωρίζει ότι η προσπάθεια να τεθεί η χώρα σε στρατιωτική βάση πλήρους κλίμακας θα ήταν εξαιρετικά αντιδημοφιλής. Ο Πούτιν αναμένει ξεκάθαρα να πετύχει τον στόχο του με φθορές. Εν τω μεταξύ, προτιμά να απέχει πολύ από θέματα που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη βαθμολογία του.
Όλα αυτά θα ενισχύσουν τη θέση των κυβερνητών και ορισμένων κυβερνητικών στελεχών, αφού όσο περισσότερο ο πόλεμος εισβάλλει στην πατρίδα της Ρωσίας, τόσο περισσότερο θα χρειάζονται. Οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν ότι η επιθυμία της ρωσικής κοινωνίας για σταθερότητα είναι τόσο δυνατή όσο ποτέ. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από την ανεξάρτητη κοινωνιολογική ομάδα Russian Field, στις προεδρικές εκλογές, οι Ρώσοι προτιμούν να ψηφίζουν έναν “αποτελεσματικό μάνατζερ” παρά έναν ηθικολόγο.
Ενώ ο Πούτιν λέει στον λαό του ότι “όλοι πρέπει να πεθάνουν, και είναι καλύτερα να το κάνουν στον πόλεμο παρά από τον αλκοολισμό”, και στη συνέχεια καταλήγει σε μια άλλη πολεμική σχετικά με την ιστορία της Ουκρανίας, τους “Αγγλοσάξονες” και την αντι-αποικιοκρατία, οι κυβερνήτες απλά πουν: “Θα παρασχεθεί όλη η απαραίτητη βοήθεια”. Δεν είναι δύσκολο να δούμε ποια είναι η νικηφόρα ρητορική.
Για πολλά χρόνια, το Κρεμλίνο μείωσε τον ρόλο των κυβερνητών, μετατρέποντάς τους σε απλούς εκτελεστές των αποφάσεων του Πούτιν, τους επιχειρησιακούς διευθυντές του επί τόπου. Ο πόλεμος – και η απομόνωση του προέδρου από τα πραγματικά προβλήματα – έχει αλλάξει τα πάντα. Η επιβεβλημένη δημοσιότητα των περιφερειακών ηγετών μπορεί να χρησιμεύσει για την αποκατάσταση της γνήσιας δημοτικότητας και εξουσίας τους. Οι κυβερνήτες αρχίζουν επιτέλους να συμπεριφέρονται σαν πραγματικοί δημόσιοι πολιτικοί.
Δεν υπάρχει πιο ξεκάθαρη απεικόνιση αυτού από την εξέλιξη του Γκλάντκοφ. Από τη διαχείριση μιας γενικά θετικής ατζέντας υποσχέσεων για επενδύσεις και τη δημοσίευση αισιόδοξων βίντεο στη σελίδα του στο Instagram, έχει πλέον μεταβεί σε πλήρη στρατιωτική λειτουργία, επισκεπτόμενος βομβαρδισμένες περιοχές και συνομιλώντας με τους πληγέντες. Και αποδίδει καρπούς: το ποσοστό αποδοχής του πλησιάζει το 90%, ένας αριθμός άνευ προηγουμένου μεταξύ των Ρώσων κυβερνητών.
Τόσο ο Γκλάντκοφ όσο και ο Σομπιάνιν κατανοούν ότι ο μέσος Ρώσος δεν κάνει διαχωρίζει μεταξύ των σφαιρών ευθύνης των κυβερνητών έναντι της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και ότι σε κάθε περίπτωση, θα αναζητήσουν απαντήσεις από όποιον είναι πιο κοντά. Οι περιφερειακοί αρχηγοί προβλέπουν τη λαϊκή ζήτηση και ανταποκρίνονται σε αυτήν. Κάνουν δηλαδή αυτό που σταμάτησε να κάνει ο Πούτιν εδώ και πολύ καιρό.
Αφού επέτρεψαν στους εαυτούς τους να επιδείξουν πρωτοβουλία, αυτοί οι περιφερειακοί πολιτικοί εξακολουθούν να εργάζονται μόνο για την επίτευξη συγκεκριμένων τακτικών στόχων και όχι μακροπρόθεσμων σχεδίων. Ο Γκλάντκοφ παρακολουθεί με ζήλο τη βαθμολογία του, ενώ ο Σομπιάνιν έχει υπόψη του τις αυτοδιοικητικές εκλογές του Σεπτεμβρίου. Αλλά όλα όσα συμβαίνουν δείχνουν ότι εν μέσω της κατάστασης ημιπαράλυσης εντός της κατά κάθετο τρόπο εξουσίας, όσοι είναι πιο κοντά στο κάτω μέρος της αποκτούν πρωτοφανή αυτονομία και ότι, αν χρειαστεί, οι Ρώσοι αξιωματούχοι είναι έτοιμοι να αγνοήσουν τους φαινομενικά απαράβατους κανόνες αυτής της κλίμακας. Σε περίπτωση καταστροφής του συστήματος, αυτοί οι άνθρωποι δεν θα εξαφανιστούν απλά. Θα ενσωματωθούν στη νέα τάξη – ή ακόμη και θα αρχίσουν να δημιουργούν νέες τάξεις οι ίδιοι.
Του Andrey Pertsev
carnegieendowment.org – capital.gr
