Γράφει ο Νίκος Χειλαδάκης, Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
Την πολύ σημαντική με μεγάλη θρησκευτική σημασία ανακάλυψη μιας πρότυπης πρωτοχριστιανικής εκκλησίας κατά την περίοδο της πρώτης εξάπλωσης του χριστιανισμού στην Μικρά Ασία, έκανε γνωστή με σχετικό αποκαλυπτικό δημοσίευμα η τουρκική εφημερίδα, Cumhuriyet. Το εντυπωσιακό αυτό γεγονός έρχεται σαν ακόλουθο μιας σειράς παρόμοιων ανακαλύψεων που σηματοδοτούν την ανάδυση κυριολεκτικά από το σκοτάδι όλης της χριστιανικής ελληνορθόδοξης κληρονομιάς της Μικράς Ασίας στην σύγχρονη Τουρκία, με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει για όλες τις σύγχρονες εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, όπου ο θρησκευτικός παράγοντας έχει αναδείχνει σαν βασικός παράγοντας των εξελίξεων.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στον τουρκικό τύπο, στην περιοχή του Eskipazar, της περιφέρειας του Karabük, βορειοδυτικά της Κασταμονής στον ευρύτερο δυτικό Πόντο, ήρθε στο φως της δημοσιότητας μια πρωτοχριστιανική εκκλησία που ανάγεται στον πρώτο μ. Χριστό αιώνα και όπως αναφέρεται ολοκληρώθηκε τον όγδοο μ. Χριστό αιώνα στην βυζαντινή πόλη Αδριανούπολη της περιοχής. Η εκκλησία αυτή, σύμφωνα πάντα με τα ίδια τα τουρκικά δημοσιεύματα, είναι κοσμημένη με χαρακτηριστικά βυζαντινά ψηφιδωτά που προδίδουν και τον ελληνορθόδοξο χριστιανικό της χαρακτήρα σε μια περιοχή όπου ο χριστιανισμός είχε επικρατήσει απόλυτα σε όλη την Μικρά Ασία και έγινε ο φάρος της οικουμενικής του διάστασης σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Τα ψηφιδωτά της εκκλησίας έχουν πολύ μεγάλη αρχαιολογική και καλλιτεχνική άξια και συγκρίνονται με τα περίφημα ψηφιδωτά της ελληνιστικής περιόδου που ανακαλύφθηκαν στην ελληνιστική πόλη Zeygma, στην περιοχή της Αντιοχείας.
Όπως ανακοίνωσαν οι ερευνητές, Ersin Çelikbaş αρχαιολόγος του πανεπιστήμιου του Karabük και ο Vedat Keleş του πανεπιστήμιου της Σαμψούντας, η άξια των ψηφιδωτών αυτών είναι ανεκτίμητη και ήρθαν στο φως μετά από προσεκτική εργασία που έχει αρχίσει από το 2010 και συνεχίστηκε μέχρι σήμερα.
Σχετικά με την ελληνορθόδοξη εκκλησία, όπως αναφέρουν οι Τούρκοι ερευνητές, αποτελεί ένα σπάνιο δείγμα πρωτοχριστιανικής εκκλησίας της Μικράς Ασίας το κτίσμα της οποίας ολοκληρώθηκε όταν είχε επικρατήσει οριστικά ο χριστιανισμός. Ένα από τα ψηφιδωτά αυτά παριστάνουν τα τέσσερα Ευαγγελία με την χαρακτηριστική παρομοίωση των τεσσάρων παραστάσεων από το ζωικό και ανθρώπινο βασίλειο, (δηλαδή ταύρος, λέων, αετός και άνθρωπος), ενώ ένα άλλο ψηφιδωτό παριστάνει τον παράδεισο και το αθάνατο ύδωρ που ρέει εκεί. Η ανακοίνωση των Τούρκων ερευνητών τονίζει την μεγάλη άξια της ανακάλυψης αυτής της ελληνορθόδοξης εκκλησίας και πως ελπίζουν να συνεχιστούν οι ανακαλύψεις για να έρθουν στο φως και άλλα ευρήματα από την βυζαντινή εποχή στην περιοχή, που όπως φαίνεται βρίθει χριστιανικών ευρημάτων.
Η ανακάλυψη αυτή έρχεται μετά από μια σειρά και άλλων ανακαλύψεων ελληνορθόδοξων ευρημάτων σε όλη την Μικρά Ασία, όπως η μεγαλοπρεπής εκκλησία της Νίκαιας που βρέθηκε κάτω από τα νερά της ομώνυμης λίμνης, η βυζαντινή επισκοπή της βυζαντινής πόλης Μείζου, κοντά στην Άγκυρα με περίτεχνο ναό βυζαντινού ρυθμού τύπου Αγίας Σοφίας, σταθμός των προσκυνητών από την Κωνσταντινούπολη προς τα Ιεροσόλυμα, η εκκλησία της Παναγίας της Κυζίκου, το μοναστήρι της Αγίας Σκέπης στον Βόσπορο, η χαμένη νήσος Βόρδονες των Πριγκηπόννησων όπου υπήρχε το ιστορικό μοναστήρι των Αρμενιακών με τον τάφο του Μεγάλου Φωτίου, η εκκλησία της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας στην Σμύρνη, το κελί του Αποστόλου Παύλου στα Kilistra του Ικονίου, ο ιστορικός ναός με το «Μαρτύριο» της Νίκαιας, η μεγάλη χριστιανική επιγραφή, «ΜΝΗΣΤΗΤΗ ΚΕ ΤΩ CΩ ΔΟΥΛΟ CΟΥ» στο Ντενιζλί της δυτικής Μικράς Ασίας που η αποκάλυψη της προκάλεσε το δέος στους Τούρκους, όπως και το από τον ενδέκατο αιώνα «Σκήνωμα της Καλόγριας», στην κοιλάδα İhlara της Καππαδοκίας και άλλα πολλά για μια ολοκληρωμένη παρουσίαση των οποίων επιφυλασσόμαστε στο μέλλον.
