ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ: Η Μεγάλη Τρίτη της Μεγάλης Εβδομάδας είναι αφιερωμένη στην παραβολή των Δέκα Παρθένων, με μήνυμα τη νύμφη Χριστού και την πνευματική εγρήγορση, αλλά και στο τροπάριο της Κασσιανής, ένα από τα κορυφαία λυρικά και θεολογικά κείμενα της βυζαντινής υμνογραφίας.
Του Γιώργου Θεοχάρη
Το τροπάριο αυτό ψάλλεται το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης, κατά τον Όρθρο της Μεγάλης Τετάρτης, και αποτελεί ένα ύμνο μετανοίας και εσωτερικής κάθαρσης.
Το τροπάριο της Κασσιανής
Το τροπάριο αναφέρεται στη γυναίκα που άλειψε με μύρο τα πόδια του Ιησού, μια πράξη βαθιάς ταπείνωσης και μετανοίας, όπως καταγράφεται στα Ευαγγέλια. Η υμνογράφος παρουσιάζει τη γυναίκα ως τύπο κάθε ψυχής που συντρίβεται για τις αμαρτίες της και προσφέρει στο Χριστό όχι πλούτη, αλλά δάκρυα και μύρο της καρδιάς.
Ο περίφημος ύμνος ξεκινά ως εξής:
«Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή,
τὴν σὴν αἴσθησιν λαβοῦσα,
μυροφόρου ἀναλαβοῦσα τάξιν,
ὀδυρομένη μύρα σοι πρὸ τοῦ ἐνταφιασμοῦ κομίζει…»
Ο ύμνος εκφράζει βαθύ θεολογικό νόημα, καθώς συνδέει την προσωπική μετάνοια με το μυστήριο της σταυρικής θυσίας και της αγάπης του Θεού. Δεν πρόκειται για ένα ιστορικό γεγονός μόνο, αλλά για προσωπική πρόσκληση κάθε ανθρώπου να προσκυνήσει, να συντριβεί και να σωθεί.
Η υμνογράφος Κασσιανή
Η Κασσιανή (ή Κασσία) έζησε τον 9ο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν λόγια, υμνογράφος και μοναχή. Σύμφωνα με την παράδοση, είχε λάβει μέρος στον «διαγωνισμό νυφών» για τη σύζυγο του αυτοκράτορα Θεόφιλου. Αν και εκείνος γοητεύτηκε από την ομορφιά και την ευφυΐα της, τελικά δεν την επέλεξε, λόγω της ανεξαρτησίας του πνεύματός της.
Η Κασσιανή ίδρυσε μονή και αφιερώθηκε στη μοναχική ζωή και την υμνογραφία. Το τροπάριο της Μεγάλης Τρίτης είναι το πιο γνωστό έργο της, αν και έγραψε δεκάδες άλλα.
Η Μεγάλη Τρίτη στην Ορθόδοξη παράδοση
Η Εκκλησία θυμίζει στους πιστούς τη φρόνηση των πέντε παρθένων και την ανοησία των άλλων πέντε, υπογραμμίζοντας την ανάγκη πνευματικής ετοιμότητας. Η παραβολή των Δέκα Παρθένων (Ματθ. 25:1-13) αναφέρεται στην αναμονή του Νυμφίου, δηλαδή του Χριστού, που θα έρθει ξαφνικά — «ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός». Γι’ αυτό και το βράδυ ψάλλεται με κατανυκτική μελωδία ο ύμνος:
«Ἰδού ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός…»
Η Μεγάλη Τρίτη με το τροπάριο της Κασσιανής και την παραβολή του Νυμφίου καλεί τους πιστούς να μην καθυστερούν στη μετάνοια, αλλά να σπεύδουν με ταπείνωση, όπως η γυναίκα με το μύρο — και να δώσουν δάκρυα και αγάπη στον Εσταυρωμένο Χριστό.
