Γέροντος Μαξίμου Ιβηρίτου: Ο ήρως της μάχης του Λεβιδίου Αρκαδίας (14 Απριλίου 1821) – Καλαβρυτινός Οπλαρχηγός Αναγνώστης Στριφτόμπολας

Προς το ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ – Υπό του Γέροντος Μαξίμου Ιβηρίτου

ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΙΒΗΡΙΤΗΣ – < Ιστορική μνήμη των Αποκαλυπτηρίων του ανδριάντος του ήρωος Οπλαρχηγού εις την Κέρτεζην Καλαβρύτων, Κυριακή 11 Μαΐου 2025 ν.η.>.

Ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας [= με το βαπτιστικόν αρχικώς Δημήτριος] εγεννήθη εις το Μεσορῥούγιον των Καλαβρύτων το 1778 και εγκατεστάθη εις την Κέρτεζην της αυτής επαρχίας το ίδιος έτος, ήτοι εις νηπιακήν ηλικίαν. Ο πατήρ του ωνομάζετο Αργύριος Στριφτόμπολας και ο πάππος του Δημήτριος, ο επονομαζόμενος Δήμος ο Αβανοφάγος, όστις υπήρξε τρομερός Οπλαρχηγός, δράσας κατά τα Ορλωφικά από του 1769 μέχρι του 1778.

Ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας εμορφώθη το πρώτον εις την Κέρτεζην. Μετά το πέρας των εγκυκλίων σπουδών του εστάλη εις την εν ΚΠόλει Μεγάλην Σχολήν, όπου έλαβε τρόπον τινά πανεπιστημιακήν μόρφωσιν. Επανελθών εκ της ΚΠόλεως εις την Πελοπόννησον το 1800, εγένετο Σχολάρχης Τριπόλεως και εσχολάρχησε δαπάναις των Τριπολιτσιωτών μέχρι του 1805. Εκτός της κλασσικής επιμορφώσεως των Ελληνοπαίδων εδίδασκε κρυφίως και την εν γένει στρατηγικήν, την σκοποβολήν, την ῥίψιν του μαχαιρίου κ.ά., διά την μελλοντικήν ανάστασιν του Έθνους.

Το θέρος του 1805 εφόνευσεν ένα Τούρκον αξιωματικόν, εμπαίζοντα αυτόν κατά την ώραν του μαθήματός του. Καταδειωχθείς όμως είτα απηνώς υπό των Τουρκικών αποσπασμάτων, διεσώθη καταφυγών μετά του πατρός του εις την Ζάκυνθον. Εκεί συνήντησε τον εκ μητρός δεύτερον θείόν του Θεόδωρον Κολοκοτρώνην, μεθ’ ού κατετάγησαν εις τον Γαλλικόν στρατόν ως λοχαγοί· είτα δε προσεχώρησαν εις τους Άγγλους ως ταγματάρχαι.

Εις την Κέρτεζην επέστρεψε το 1814, όπου και εμυήθη εις την Φιλικήν Εταιρείαν. Ακολούθως ήρχισε μυστικήν στρατολογίαν ανδρών και εντός ολίγου εσχημάτισε το πρώτον σώμα εκ 15 Κερτεζιτών. Εκ της ανταρσίας ταύτης ανησύχησαν οι Τούρκοι, οίτινες ετέθησαν εις την καταδίωξιν αυτού. Όμως ο Στριφτόμπολας ουδόλως επτοήθη, αλλά περιφερόμενος άπασαν την επαρχίαν, εσχημάτισε μεγάλην πολιτικοστρατιωτικήν οργάνωσιν εκ 400 ωπλισμένων πολεμιστών της περιοχής, διά την διοίκησιν των οποίων ώρισε 15 καπεταναίους-αξιωματικούς.

Ο Στριφτόμπολας έλαβε μέρος εις την απελευθέρωσιν των Καλαβρύτων, συναγωνιζόμενος μετά των κοντοχωριανών Οπλαρχηγών και οπλιτών, καθώς και αυτών της ευρυτέρας περιοχής. Συνεδέετο στενώτατα μετά του Καμενιανίτου Οπλαρχηγού Ξενοχρήστου τόσον προεπαναστατικώς, όσον και κατά την Επανάστασιν, διά τον ιδιαίτερον λόγον, ότι τα δύο χωρία Κέρτεζη και Καμενιάνοι έχουν ως σύνορον την Καμενιανιτικήν Άνω Καπρίβαιναν, ήτις υπήρξε καραούλιον καί τόπος εκπαιδεύσεως των πολεμιστών της περιοχής υπό του Ξενοχρήστου, όπως επίσης και η Κάτω Καπρίβαινα.

Αι περιοχαί Άνω και Κάτω Καπρίβαινα ευρίσκονται εις τον ανατολικόν Ερύμανθον [= Καλλιφώνιον όρος], ύψους 1.500 μ. περίπου και ανά μέσον των χωρίων: Κερτέζης, Λεχουρίου, Κερεσόβης, Καμενιάνων, Δροβολοβού, Δεσινού και Σαββανών. Είναι πανάρχαιον τοπωνύμιον, και κατά την παράδοσιν εδώ κατέφθασεν ο Ηρακλής και εφόνευσε τον μυθολογικόν Ερυμάνθιον κάπρον. Η περιοχή αύτη κατά τας επιδρομάς του Αιγυπτίου Ιμβραήμ πασά, λόγω του απροσπελάστου αυτής, υπήρξε το μόνον κοινόν και ασφαλές καταφύγιον του αμάχου πληθυσμού των πέριξ χωρίων, όπως των άλλων προς αυτήν πλησιεστέρων τοιούτων: Λειβαρτζίου, Τριποτάμων, Αγριδίου, Σοπωτού και Αναστασόβης.

Ο γενναίος ούτος Αγωνιστής έπεσεν ηρωϊκώς μαχόμενος την 14 Απριλίου 1821 εις την μάχην του Λεβιδίου, ήτις υπήρξεν η πρώτη νίκη των Ελλήνων κατά του τακτικού Τουρκικού στρατού. Η νικηφόρος αύτη μάχη έδωσε μεγαλυτέραν πνοήν εις την τότε επαναστατικήν θύελλαν, ο δε Στριφτόμπολας αναγνωρίζεται υφ’ όλων των ιστορικών ως ο ήρως της αντιστάσεως και της μάχης.

Οι Κερτεζίται, τιμώντες τον Οπλαρχηγόν και Πρωτομάρτυρα του Αγώνος πατριώτην των, έστησαν εις την Κέρτεζην την προτομήν αυτού, τα Αποκαλυπτήρια της οποίας έλαβον χώραν την 22 Ιουνίου 1969. Κατά τον πρέποντα ομολογουμένως τρόπον ετιμήθη και υπό των Λεβιδιωτών, οίτινες του έστησαν εις το κέντρον περίπου της κωμοπόλεως Λεβιδίου ωραιότατον μαρμάρινον άγαλμα

Την Κυριακήν, 11 Μαΐου 2025 ν.η., έλαβον χώραν εις την Κέρτεζην τα Αποκαλυπτήρια μεγαλοπρεπούς ορειχαλκίνου ανδριάντος του ήρωος Οπλαρχηγού Αναγνώστου (Δημητρίου) Στριφτόμπολα, μετά την τέλεσιν της Θείας Λειτουργίας [= προεξάρχοντος του Πανοσιολογιωτάτου Ιερομονάχου της Αγίας Λαύρας π. Φιλαρέτου] και του επακολουθήσαντος κατανυκτικού Μνημοσύνου.-

<Βλ. ιστοσελ. «Καλάβρυτα News», 11.5.2025 και «Καλάβρυτα Press», 12.5.2025 # ένθα και δύο βίντεα με την απαγγελίαν εξόχου ποιήματος υπό του Καμενιανίτου Λογοτέχνου κ. Κωνσταντίνου Νικολοπούλου και τον χαιρετισμόν του αυταδέλφου Γέροντος Μαξίμου Ιβηρίτου, κατόπιν προσκλήσεως του φιλοαθωνίτου Δημάρχου Καλαβρύτων κ. Αθανασίου Παπαδοπούλου.

Ως γνωστόν, εις το προσκλητήριον του ξεσηκωμού η Κέρτεζη ανταπεκρίθη και με έτερον Κερτεζίτην Οπλαρχηγόν, ονόματι Τσένον, καταγόμενον εκ της οικογενείας των Τζεναίων. Ο Φωτάκος κάμνει την εξής διατύπωσιν δι’ αυτόν, αναφερόμενος εις το στρατόπεδον του Λεβιδίου: « Ο Στριφτόμπολας επίσης είχεν ένα μέρος από τους συγχωρίους του, διότι τους άλλους τους είχεν ο Τσένος».

Εις την Κέρτεζην, όπου εις τον καιρόν της Επαναστάσεως οι Τούρκοι διετήρουν αλευρομύλους, εδόθη η δευτέρα μάχη των Ελλήνων, μετά την πολιορκίαν και απελευθέρωσιν των Καλαβρύτων την 21 Μαρτίου 1821, λαβόντος μέρος και του ημετέρου θρυλικού γενάρχου Οπλαρχηγού Ξενοχρήστου Καμενιανίτου.

Η περιώνυμος κώμη της Κερτέζης είναι γνωστή από την Μεσαιωνικήν εποχήν. Το 1430 προσηρτήθη εις το Δεσποτάτον του Μωρέως, και το 1454 εδόθη ως δώρημα εις τον Γεώργιον Σφρατζήν, όστις υπήρξε σημαίνων διπλωμάτης, μυστικοσύμβουλος, ιστοριογράφος και ανώτατος αξιωματικός των τελευταίων ετών της εναπομεινάσης Βυζαντινής αυτοκρατορίας, και ο μόνος εκ των τεσσάρων ιστορικών όστις έζησεν ως αυτόπτης μάρτυς τα γεγονότα της Αλώσεως. Οι άλλοι τρείς ιστορικοί και χρονογράφοι της Αλώσεως: Μιχαήλ Δούκας, Μιχαήλ Κριτόβουλος και Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, συνεπλήρωσαν τας ιστορίας αυτών εκ διαφόρων πληροφοριών.

Γενομένης της Αλώσεως ο Γεώργιος Σφραντζής συνελήφθη και ηχμαλωτίσθη μετά της οικογενείας του, αλλά την 1 Σεπτεμβρίου 1453 εξηγοράσθη ως δούλος και μη αναγνωρισθείς διέφυγε προς τον Δεσπότην του Μωρέως Θωμάν Παλαιολόγον (1443-1460)· ενώ ολίγον μετέπειτα ηδυνήθη να απελευθερώση διά λίτρων εν Αδριανουπόλει μόνον την σύζυγόν του Ελένην. Δυστυχώς, τα δύο εναπομείναντα τέκνα του ωδηγήθησαν εν αιχμαλωσία εις το «Σερῥάγιον του Αμηρά». Εκεί, τον Σεπτέμβριον του 1455, απέθανεν εκ λοιμώδους νόσου η αυτού «καλή θυγάτηρ Θάμαρ, ούσα χρόνων 14 και μηνών 5»· ο δε αυτού Ιωάννης εσφάγη 15ετής, κατηγορηθείς διά δολοφονικήν απόπειραν κατά του σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ η διότι ηρνήθη να ενδώση εις τας ορέξεις του.

Ο Θωμάς Παλαιολόγος εδώρησεν εις τον Γεώργιον Σφρατζήν δι’ αργυροβούλλου την Κέρτεζην Καλαβρύτων, ότε εκείνος ήλθεν εις την Πελοπόννησον. Τούτο διαφαίνεται εις το Χρονικόν του ιδίου Γεωργίου Σφραντζή, λέγοντος: «Τώ δέ Δεκεμβρίω [6962 (1454)] απήλθον καγώ εις το Λεοντάριον [Αρκαδίας] και τον Δεσπότην κύρ Θωμάν τον πορφυρογέννητον προσεκύνησα· και εις τήν δουλοσύνην αυτού προσεδέξατό με, και το χωρίον την Κέρτεζην ευηργέτησέ μοι αργυροβούλλω» (βλ. Σφραντζή Γεωργίου, Μείζον Χρονικόν, PG 156, στ. 963).

Εις την Κέρτεζην Καλαβρύτων σώζεται ο πύργος του (Σ)Φραντζή [= υπό το σημερινόν όνομα «Πύργος του Λιάρου»] εις τους ΝΑ. πρόποδας τής «Αλογορῥάχης» [= «Βράχος Κοκκινάδι»]. Ο πύργος ούτος εσμικρύνθη κατά ένα όροφον επί Κατοχής. Σώζεται επίσης και η εν ερειπίοις πρώην τριώροφος οικία διαμονής του, καλουμένη άλλοτε «Παλάτι».

Η ηρειπωμένη αύτη οικία ευρίσκεται παρά τα «Σπανέϊκα» [= των Ῥοζαίων]. Επίσης, εις την τοποθεσίαν «Φροξυλιά» είχον οι Φραντζαίοι κτήματα, διό και μέχρι σήμερον διατηρείται το τοπωνύμιον του «Κάρα τα Βράχια». Η οικογένεια (Σ)Φραντζή (Κάρα) υπήρχεν εν Κερτέζη έως του 1943-1944, και οι τελευταίοι απόγονοι ανεχώρησαν οριστικώς διά τας Αθήνας και την Αυστραλίαν κατά την διάρκειαν της Κατοχής. Ο δε πύργος του (Σ)Φραντζή αναφέρεται μετά την Ελληνικήν Επανάστασιν του 1821 ως « Εθνικός Πύργος», και είναι σχεδόν βέβαιον ότι εκτίσθη υπό του ιδίου Βυζαντινού άρχοντος, εις το μέρος όπου είχε μεταφερθή η Κέρτεζη πλησίον του Κεφαλοβρύσου, όπου ήτο και η οικία του ιδίου.

Ο μεγαλώνυμος Γεώργιος Σφρατζής, διαμένων κατά τα τέλη του βίου του εις την νήσον Κέρκυραν, τον Αύγουστον του 1468 ηξιώθη του Αγγελικού Μοναχικού Σχήματος εις το Κάθισμα του Αγίου Νικολάου Τραχανιώτου, λαβών το όνομα Γρηγόριος Μοναχός. Το ίδιον επίσης και η σύζυγός του Ελένη, λαβούσα το όνομα Ευπραξία Μοναχή.

[1/14 Μαΐου 2025]