ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ: Την Ιερά Μονή Παντοκράτορος και τη Σκήτη του Προφήτη Ηλία επισκέφθηκε ο Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ. Επιφάνιος, στο πλαίσιο της επίσημης παρουσίας του στο Άγιον Όρος.
Ρεπορτάζ: Γιάννης Παπανικολάου-vimaorthodoxias.gr
Η επίσκεψη, που συνοδεύτηκε από δοξολογίες και λόγους φιλοξενίας, είχε αναμφίβολα συμβολικό χαρακτήρα, καθώς αποτελεί την πρώτη παρουσία του αμφιλεγόμενου Προκαθημένου της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας σε αγιορειτική μονή.
Ωστόσο, πίσω από την τελετουργική εικόνα, παραμένει ανοιχτό το ρήγμα που έχει προκαλέσει η αναγνώριση της ουκρανικής αυτοκεφαλίας: οι 16 από τις 20 Ιερές Μονές του Αγίου Όρους εξακολουθούν να μην μνημονεύουν τον Επιφάνιο ως Προκαθήμενο.
Επίσημη Τελετή με σεβασμό αλλά και αποστάσεις
Ο κ. Επιφάνιος έγινε δεκτός στην είσοδο της Σκήτης του Προφήτη Ηλία από τον Ηγούμενο της Μονής Παντοκράτορος, αρχιμανδρίτη Γαβριήλ, και τον δικαίο της Σκήτης, αρχιμανδρίτη Φιλήμονα. Υπό τους ήχους των καμπάνων πραγματοποιήθηκε πομπή και δοξολογία στον κυρίως ναό, παρουσία της αδελφότητας και περιορισμένου αριθμού επισκεπτών.
Ο Αρχιμανδρίτης Γαβριήλ απηύθυνε χαιρετισμό, τονίζοντας ότι «παρά τις διαφορές γλωσσών και πολιτισμών, εν Χριστώ όλοι αποτελούμε ένα σώμα». Ο λόγος αυτός θεωρήθηκε από πολλούς ως διπλωματικός, καθώς δεν έγινε αναφορά σε κανονικά ή εκκλησιολογικά ζητήματα, τη στιγμή που πολλές μονές του Άθω διατηρούν ρητή απόσταση από την αναγνώριση του Επιφανίου.
Η παρουσία του Μητροπολίτη Μιλήτου και το μήνυμα του Φαναρίου
Στην επίσκεψη συμμετείχε και ο Μητροπολίτης Μιλήτου κ. Απόστολος, εκπροσωπώντας τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Ο Ιεράρχης του Φαναρίου, σε σύντομη ομιλία του, υπενθύμισε την «πνευματική ενότητα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως με τα μοναστήρια του Άθω» και εξήρε τη σημασία του Τόμου Αυτοκεφαλίας που δόθηκε στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας.
«Μέσω της Αυτοκεφαλίας αποκαταστάθηκε η κανονική τάξη», ανέφερε, αποφεύγοντας όμως να θίξει το γεγονός ότι το Πατριαρχείο Μόσχας εξακολουθεί να θεωρεί τον Επιφάνιο σχισματικό. Παράλληλα, δεν έγινε καμία αναφορά στις μονές που εξακολουθούν να τον αγνοούν λειτουργικά, γεγονός που καταγράφεται από εκκλησιαστικούς παρατηρητές ως «σιωπηρή ένδειξη αμηχανίας».
Η διχασμένη στάση του Αγίου Όρους
Αν και η Μονή Παντοκράτορος ήταν από τις πρώτες που έδειξαν φιλική στάση προς την ουκρανική αντιπροσωπεία, οι περισσότερες μονές εξακολουθούν να τηρούν ψυχρή έως αρνητική στάση απέναντι στην επίσκεψη.
Σύμφωνα με πληροφορίες που μεταδόθηκαν από κύκλους του Υπουργείου Εξωτερικών, υπήρξαν διακριτικές συνεννοήσεις ώστε η παρουσία του Επιφανίου να περιοριστεί σε συγκεκριμένες μονές, ώστε να αποφευχθούν εντάσεις. Η πραγματικότητα, όμως, δείχνει ότι το χάσμα στο Άγιον Όρος παραμένει βαθύ.
Οι Μονές Εσφιγμένου, Φιλοθέου, Καρακάλλου, Βατοπεδίου, Κουτλουμουσίου, Ξενοφώντος, Σίμωνος Πέτρας και άλλες, δεν μνημονεύουν τον Επιφάνιο στα δίπτυχα, διατηρώντας την παραδοσιακή ευθυγράμμιση με τη γραμμή του Πατριαρχείου Μόσχας ή επιλέγοντας τη σιωπή. Πολλές αδελφότητες θεωρούν ότι η παρουσία του στο Άγιον Όρος προκαλεί περαιτέρω εκκλησιαστικές εντάσεις, σε μια εποχή που η ενότητα της Ορθοδοξίας δοκιμάζεται.
Η ομιλία του Επιφανίου και οι ευχαριστίες
Απαντώντας στους χαιρετισμούς, ο Μητροπολίτης Επιφάνιος εξέφρασε τη συγκίνησή του για την επίσκεψη στη Σκήτη του Προφήτη Ηλία, σημειώνοντας ότι «η ιστορία του τόπου συνδέεται με τον ουκρανικό μοναχισμό και τον Άγιο Παΐσιο Βελιτσκόφσκι».
Ευχαρίστησε τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο για την ευλογία του προσκυνήματος και επαίνεσε τη Μονή Παντοκράτορος για τη στήριξή της στην «πορεία της ενότητας της Ουκρανικής Εκκλησίας».
Ωστόσο, οι δηλώσεις αυτές σχολιάστηκαν από κύκλους του Αγίου Όρους ως «υπεραισιόδοξες». Όπως τονίζουν έμπειροι αγιορείτες, «η ενότητα που περιγράφει ο Επιφάνιος δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα».
Επίσκεψη υψηλού συμβολισμού, χαμηλής αποδοχής
Η παρουσία του Μητροπολίτη Επιφανίου στο Άγιον Όρος είχε σαφώς στόχο να δείξει εικόνα κανονικότητας και αποδοχής. Όμως, πίσω από τις κάμερες και τα ευγενικά χαμόγελα, η απόσταση μεταξύ των αγιορειτών και της Ουκρανικής Αυτοκεφάλου Εκκλησίας παραμένει μεγάλη.
Οι περισσότεροι μοναχοί θεωρούν την επίσκεψη περισσότερο διπλωματική παρά πνευματική, ενώ δεν λείπουν φωνές που τη χαρακτηρίζουν «επικοινωνιακή πρωτοβουλία του Φαναρίου» με περιορισμένο αντίκτυπο.
Σε κάθε περίπτωση, το Άγιον Όρος αποδεικνύει για ακόμη μία φορά ότι παραμένει καθρέφτης των ρηγμάτων που διατρέχουν σήμερα την παγκόσμια Ορθοδοξία — με τη σιωπή των περισσότερων μονών να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από τις δημόσιες δηλώσεις των επισήμων.
