Αύριο Σάββατο 1/14 Ιουνίου 2014 στον Ιερό Ναό του Πρωτάτου θα λάβει χώρα η τελετή αλλαγής της Ιεράς Επιστασίας του Αγίου Όρους. Η Διονυσιάτικη Επιστασία θα αντικαταστήσει την απερχόμενη Χιλιανδαρινή σε μια λαμπρή αγιορειτική τελετή που συνεχίζεται αιώνες.
Παραθέτω περιγραφή της τελετής αναλήψεως καθηκόντων νέας Επιστασίας, από τον Καθηγητή Γρηγόρη Θ. Στάθη, όπως δημοσιεύεται στο βιβλίο «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ», του Ι.Μ. Χατζηφώτη (1999):
«Την Τρίτη, 1 Ιουνίου με το παλαιό, έγινε η εγκατάσταση της νέας Ιεράς Επιστασίας. Κοντά στις 9 η ώρα σήμαναν οι καμπάνες και άρχισαν να κατεβαίνουν τις σκάλες της Ιεράς Κοινότητας, ο Πρωτεπιστάτης Βατοπεδηνός Γεράσιμος, ο νέος Πρωτεπιστάτης Ιβηρίτης Καλλίνικος, ο Προηγούμενος Λαυριώτης Κωνσταντίνος, οι πρώην και οι νέοι Επιστάτες και οι άλλοι Αντιπρόσωποι των Ιερών Μονών. Οι δύο σεϊμένηδες ήταν ντυμένοι εύζωνοι. Οι ιεροσπουδαστές της Αθωνιάδας Σχολής ήταν παρατεταγμένοι στον πλαϊνό εξωνάρθηκα του Πρωτάτου. Ο Γραμματεύς της Διοικήσεως, ο Διοικητής της Χωροφυλακής, ένας Τελώνης και πολλοί άλλοι καλόγεροι και κοσμικοί ακολούθησαν και μπήκαν στον ιερό ναό του Πρωτάτου.
Στο μέσο του ναού στήθηκε ένα στρογγυλό τραπεζάκι σκεπασμένο με τραπεζομάντηλο, κι επάνω τοποθέτησαν ένα κουτί που είχε μέσα τα διάσημα και τέσσερα σακκουλάκια δερμάτινα με τα τέσσερα τμήματα της σφραγίδας της Ιεράς Επιστασίας. Πριν να γίνει «Ευλογητός», η αποχωρούσα Επιστασία έβαλε μετάνοιες προς την Ωραία Πύλη και τους δυό Χορούς και κάθισαν ο καθένας στη θέση του. Ο Γέρων Κωνσταντίνος Λαυριώτης και ο νέος Πρωτεπιστάτης κάθονταν αριστερά στα στασίδια, μπροστά από την εικόνα του «Άξιον εστιν». Άρχισε η τελετή με το Ευλογητός ο Θεός και τα τροπάρια Του λίθου σφραγισθέντος – Τους του Άθω πατέρας – Τους ουρανώσαντας – Τη υπερμάχω στρατηγώ, απ’ τον χορό των Αθωνιατών. Μετά, εκτενής στην οποία μνημονεύτηκαν τα ονόματα των νέων Επιστατών. Κατόπιν η νέα Επιστασία πήρε θέσεις μπροστά απ’ το στρογγυλό τραπέζι προς το Ιερόν Βήμα και η αποχωρούσα αντικρυστά.
Ο Λαυριώτης Κωνσταντίνος, ο οποίος κατ’ έθος εγκαθιστά τη νέα Επιστασία, έβγαλε και διάβασε ένα παραινετικό λογίδριο, και ενεχείρησε την ράβδο στον νέο Πρωτεπιστάτη, καθώς και τα διακριτικά διάσημα, ένα Εγκόλπιον και έναν Σταυρόν. Μετά, ο Πρωτεπιστάτης διάβασε κι αυτός τον ενθρονιστήριό του, κι ο ιερεύς κατέκλεισε με το Δι’ ευχών των αγίων πατέρων ημών. Η πομπή ξεκίνησε, βγαίνοντας απ’ την κεντρική πύλη, προς την Ιερά Κοινότητα, το Συνοδικό, όπου έγινε το καθιερωμένο κέρασμα και ανταλλάχτηκαν ευχές. Αρκετοί φωτογραφήθηκαν με τον άγιο Πρώτο, εις ανάμνησιν… Ύστερα αποχώρησαν όλοι, και η νέα Επιστασία θα έκανε με τους Αντιπροσώπους την πρώτη Σύναξη, για να κανονίσουν τα διάφορα διακονήματα».
ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ΄.
Η Ιερά Επιστασία.
Άρθρον 28.
Αι είκοσι Ιεραί Μοναί διαιρούνται εις πέντε τετράδας, εκάστη των οποίων ασκεί ανά πάσαν πενταετιαν επί έν έτος από της 1ης Ιουνίου μέχρι τέλους Μαΐου την Επιστασίαν. Προς τούτο αποστέλλονται κατ΄ έτος παρ΄ εκάστης Μονής εκάστης Τετράδος έν πρόσωπον κεκτημένον προσόντα, οία καθορίζονται και δια τους αντιπροσώπους των Μονών. Αι τετράδες αύται είναι αι εξής:
α΄. Τετράς
1. Μεγίστη Λαύρα
2. Δοχειαρίου
3. Ξενοφώντος
4. Εσφιγμένου
β΄Τετράς
1. Βατοπαιδίου
2. Κουτλουμουσίου
3. Καρακάλλου
4. Σταυρονικήτα
γ΄. Τετράς
1. Ιβήρων
2. Παντοκράτορος
3. Φιλοθέου
4. Σίμωνος Πέτρας
δ΄. Τετράς
1. Χιλιανδαριου
2. Ξηροποτάμου
3. Αγίου Παύλου
4. Γρηγορίου
ε΄. Τετράς
1. Διονυσίου
2. Ζωγράφου
3. Ρωσσικού
4. Κωνσταμονίτου
Ο δε πρώτος τη τάξει εκάστης τετράδος φέρει τον τίτλον Πρωτεπιστάτης, είναι πρόεδρος της Επιστασίας και κρατεί την του Πρώτου ράβδον.
Άρθρον 29.
Των Επιστατών όντων ίσων αλλήλοις, του δε Πρωτεπιστάτου πρώτου μεταξύ ίσων πάσα απόφασις αυτών λαμβάνεται κατά πλειοψηφίαν, εν ισοψηφία δε υποβάλλεται η υπόθεσις εις την κρίσιν και απόφασιν της Ι. Κοινότητος. Οιαδήποτε δε απόφασις της Ιεράς Επιστασίας λαμβανομένη εν αγνοία Επιστάτου τινός είναι άκυρος.
Άρθρον 30.
Εν περιπτώσει απουσίας Επιστάτου τινός ανατίθεται το τμήμα της σφραγίδος αυτού εις τινα των αντιπροσώπων της εμπιστοσύνης αυτού, ουδέποτε όμως συνεπιστάτη του, και εν απουσία πάντων των αντιπροσώπων τω Αρχιγραμματεί.
Άρθρον 31.
Η σφραγίς της Ιεράς Κοινότητος φέρουσα εν τω μέσω την εικόνα της Θεοτόκου <η Πλατυτέρα> και κύκλω την περιγραφήν <σφραγίς της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους Αθω> παραδίδεται εκάστοτε εις τους νέους επιστάτας κατά την ανέκαθεν κρατούσαν τάξιν και είναι τετραμερής, εκάστου επιστάτου κρατούντος ανά έν τμήμα.
Άρθρον 32.
Πάσα μονομερής ή αυθαίρετος πράξις επιστάτου τινός είναι άκυρος καθ΄ εαυτήν και επάγεται, ως και πάσα άρνησις υπηρεσίας αυτού την παρατήρησιν της Ιεράς Κοινότητος, δικαιούμενης εν υποτροπή ν΄ αξιώση παρά της Μονής του Επιστάτου εκείνου την αντικατάστασιν αυτού, υποχρεωτικήν δια την Μονήν. Εν ταις διακοπαίς δε των εργασιών της Ιεράς Κοινότητος τοιαύτη πράξις του επιστάτου καταγγέλλεται εγκυκλιωδώς ταις Ιεραίς Μοναίς υπό των λοιπών μελών της Ι. Επιστασίας.
Άρθρον 33.
Οι επιστάται διαμένοντες διαρκώς εν Καρυαίς απουσιάζουσιν εναλλάξ και κατά την ιεραρχικήν ταξιν οσάκις καθήκον επιστατικον ήθελε απαιτήση την απουσίαν αυτών, ήτις επ΄ουδενί λόγω επιτρέπεται τω πρωτεπιστάτη.
Άρθρον 34.
Εκάστη Μονή δύναται ν΄ αναθέση συγχρόνως τω αντιπροσώπω αυτής και τα καθήκοντα του επιστάτου. Επ΄ουδενί όμως λόγω επιτρέπεται τούτο εις την Μονή, εις ήν ανήκει ο πρωτεπιστάτης, άλλως η Ιερά Κοινότης δεν θα αναγνωρίζη τον τοιούτον πρωτεπιστάτην και τα καθήκοντα αυτού αναθέτει να συνεχίση ο τέως τοιούτος μέχρι συμμορφώσεως της ενδιαφερομένης Μονής.
Άρθρον 35.
Η διαχείρισις του κοινού ταμείου ανήκει τη Ιερά Επιστασία υπ΄ ευθύνην των Μονών των μελών αυτής και ενεργείται επί τη βάσει εγκεκριμένου υπό της Ι. Κοινότητος προϋπολογισμού.
Πάσα δε δαπάνη μη προβλεπομένη υπό του προϋπολογισμού δέον να εγκρίνηται προηγουμένως υπό της Ι. Κοινότητος δι΄ ειδικής αποφάσεως αυτής, άλλως δε γενομένη, βαρύνει τους ενεργήσαντας αυτήν επιστάτας.
Πάσαι δε αι δαπάναι δέον να δικαιολογώνται απαραιτήτως δι΄ αποδείξεων των διαφόρων δικαιούχων, αίτινες συνοδέυουσι τον απολογισμόν εκάστου εξαμήνου κατά την υποβολήν αυτού εις την εκάστοτε εκλεγόμενην υπό της Ιεράς Κοινότητος εξελεγκτικην επιτροπήν.
Άρθρον 36.
Η καταβολή των προσόδων του κοινού ταμείου της Ι. Κοινότητος δια την συντήρησιν του Σκευοφυλακείου. Πρωτάτου Σχολής κοινού επιτρόπου εκτός του Αγίου Όρους, φυλάκων (σεϊμένιδων και σεραδρών), και τακτικάς και εκτάκτους ανάγκας είναι υποχρεωτική δια τας Ι. Μονάς και τα εξαρτήματα αυτών, Σκήτας και Κελλία κατ΄ αναλογίαν, καθοριζομενην εκάστοτε υπό του Ανωτάτου Νομοθετικού Σώματος της εκτάκτου εικοσαμελούς συνάξεως, εισπράττονται δε υπό της Ι. Επιστασίας κατά την ανέκαθεν κρατούσαν τάξιν.
Άρθρον 37.
Η Ιερά Επιστασία οφείλει να δικεπεραιή και σφραγίζη άπασαν την αλληλογραφίαν της Ι. Κοινότητος κατά το άρθρον 25, επίσης να επιτηρή εν Καρυαίς την καθαριότητα και επισκευήν των οδών, συντηρή επαρκή φωτισμόν, ενεργη αστυϊατρικάς επιθεωρήσεις, διατιμά τα τρόφιμα και επιβλέπη την ευπρεπή καικοσμίαν συμπεριφοράν, απαγορεύουσα τας αταξίας, άσματα, παιγνίδια, όργανα, ακοσμίας καθόλου, κάπνισμα και ιππασίαν εν ταις κεντρικαίς οδοίς, το άνοιγμα των καταστημάτων κατά τους εσπερινούς και τας ημέρας των Κυριακών και επισήμων εορτών, την πώλησιν κρέατος και παρασκευήν φαγητών μη νηστίσιμων κατά πάσαν Τετάρτην και Παρασκευήν και τας λοιπά νηστείας και απελαύνουσα πάντα μέθυσον, άεργον, άτακτον δια των οργάνων αυτής (Σεϋμένιδων και Σερδαρών) ζητούσα, οσάκις παραστή ανάγκη, και την συνδρομήν της εν Καρυαίς Κρατικής αστυνομίας.
Άρθρον 38.
Την γραφικήν υπηρεσίαν της Ι. Κοινότητος και της Ι. Επιστασίας διεξάγει ο αρχιγραμματεύς, όστις δέον να είναι αδελφός μιας των εν Αγίω Ορει Ι. Μονών, ηλικίας ανωτέρας των 25 ετών, διπλωματούχος του Πανεπιστήμιου ή μίας Θεολογικής Σχολής και εν εσχάτη ανάγκη γυμνασίου, έχων βοηθών αυτού ένα τουλάχιστον υπογραμματέα.
Ο αρχιγραμμετεύς παρακάθηται άνευ δικαιώματος ψήφου εις τας συνεδρίας της Ι. Κοινότητος, εισηγείται επί των διαφόρων υποθέσεων, παρέχει τας αναγκαίας πληροφορίας, διατυποί ελευθέρως την γνώμην αυτού ζητουμενην, τηρεί τους κώδικας, τα λογιστικά βιβλία, και το αρχείον, συντάσσει τα πρακτικά και λοιπά έγγραφα και επιμελείται της εν γένει κανονικής λειτουργίας και ενημερότητος του γραφείου. Τούτον απόντα ή κωλυόμενον αναπληροί ο υπογραμματεύς. Εν τω σώματι της Ι. Επιστασίας ο αρχιγραμματεύς έχει την θέσιν συμβούλου.
Άρθρον 39.
Ο υπογραμματεύς τελών υπό τας αμέσους διαταγάς του αρχιγραμματέως δέον να είναι αδελφός μίας των εν Αγίω Όροι Ι. Μονών, ηλικίας ουχί των 25 ετών μικροτέρας και απόφοιτος γυμνασίου ή διδασκαλείου ή Ιεραρχικής Σχολής.
Άρθρον 40.
Η Ιερά Επιστασία αντιπροσωπεύει την εκτελεστικήν της Ι. Κοινότητος εξουσίαν, εκπληρούσα συγχρόνως και καθήκοντα δημαρχιακά ως και καθήκοντα Ειρηνοδικείου.
