Οικουμενικός Πατριάρχης: Η 12η Ακαδημαϊκή Διαβούλευση μεταξύ Ιουδαϊσμού και Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης, που συγκλήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τη Διεθνή Εβραϊκή Επιτροπή για Διαθρησκειακές Διαβουλεύσεις (IJCIC), πραγματοποιήθηκε από τις 7 έως τις 10 Δεκεμβρίου 2025 (17-20 Κισλέβ 5786) στη Γενεύη της Ελβετίας.
Στην εναρκτήρια συνεδρίαση, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος εκφώνησε την κεντρική ομιλία. Η διαβούλευση – η οποία σηματοδοτεί σχεδόν μισό αιώνα διαλόγου μεταξύ των δύο παγκόσμιων θρησκευτικών κοινοτήτων – ήταν αφιερωμένη στο θέμα «Ιερότητα του Τόπου – Ιερότητα του Χώρου» και προήδρευαν από κοινού ο Γέρων Μητροπολίτης Χαλκηδόνος κ. Εμμανουήλ και ο Πρόεδρος της IJCIC, Ραβίνος Mark Dratch.
Στην κεντρική ομιλία του, ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανέφερε: «Ο ιερός χώρος δεν είναι μουσείο ομορφιάς. Δεν είναι ένα άψυχο παράθυρο στο παρελθόν. Αποτελεί μια ηθική και πνευματική κλήση για να βιώσουμε την πίστη μας μέσα στον κόσμο. Καλεί σε αγιότητα, σε δικαιοσύνη, σε συμπόνια. Η σωματική εμπειρία μέσα στην εκκλησία – από τους ανοιχτούς ναούς που θυμίζουν πλοία έτοιμα να μεταφέρουν τους πιστούς, έως τις στάσεις της προσευχής – μας υπενθυμίζει ότι η λατρεία δεν είναι φυγή από τον κόσμο, αλλά μεταμόρφωση για χάρη του κόσμου… Σε αυτό το σημείο, βρίσκουμε ξανά μια ισχυρή συνάφεια με την εβραϊκή παράδοση. Ο ιερός χώρος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ηθική ευθύνη… Στα μάτια του Θεού, η αυθεντική αγιότητα πρέπει να εκφράζεται μέσω της δικαιοσύνης και του ελέους».
Συνέχισε, λέγοντας: «Εδώ, σε αυτή τη διαβούλευση, οικοδομούμε ιερό χώρο μαζί, καθώς συναντούμε ο ένας τον άλλον μέσα σε ένα πεδίο μάθησης, εμπιστοσύνης και ελπίδας. Καθώς συνεχίζουμε τον διάλογό μας, είθε να ενισχυθούμε από τη μαρτυρία των παραδόσεών μας και των πνευματικών μας γιγάντων, ώστε να μην αποσυρθούμε στην απομόνωση, αλλά να διευρύνουμε τα όρια της αγιότητας στον κόσμο μας».
Την ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη προηγήθηκαν εισαγωγικές παρατηρήσεις από τον Μητροπολίτη Εμμανουήλ και τον Ραβίνο Dratch, ενώ ακολούθησε απάντηση από τον Ραβίνο Καθ. Richard Marker, έναν από τους πρώην προέδρους της IJCIC και κύριο σύνδεσμο της οργάνωσης με τους Ορθόδοξους Χριστιανούς εταίρους για την προετοιμασία της διαβούλευσης. Στην οργανωτική επιτροπή συμμετείχαν: ο Πρεσβύτερος π. Michael Azar, PhD· η Ραβίνος Shoshana Boyd Gelfand· o Ραβίνος Dr. Joe Kanofsky· o Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Nicolas Kazarian, PhD· o Ραβίνος Daniel F. Polish· o Πρωτοπρεσβύτερος Geoffrey Ready, PhD και ο Dr. Gary Vachicouras.
Στους χαιρετισμούς του, ο Ραβίνος Dratch εξήρε «το θάρρος και το όραμα που έχουν στηρίξει τον εβραιο-ορθόδοξο χριστιανικό διάλογο», καθώς και «την υπομονετική διπλωματία» και «την προσωπική ζεστασιά» που «μετέτρεψαν τη θεσμική δέσμευση σε αληθινή φιλία». Είπε: «Από τις πρώτες μας συναντήσεις, περπατήσαμε έναν δρόμο που λίγοι θα μπορούσαν να φανταστούν. Μάθαμε ο ένας από τον άλλον, μιλήσαμε μεταξύ μας, ονειρευτήκαμε μαζί».
Μετά τους δικούς του χαιρετισμούς, ο Μητροπολίτης κ. Εμμανουήλ παρουσίασε αφιέρωμα για τα 50 χρόνια των σχέσεων Ιουδαϊσμού–Ορθοδοξίας, τιμώντας τον αείμνηστο Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως Δαμασκηνό (1936–2011) και τον Dr. Gerhart M. Riegner (1911–2001) για τον πρωτοποριακό ρόλο τους στον διάλογο. Δήλωσε: «Βρισκόμαστε εδώ, στη Γενεύη. Ένας τόπος ιδιαίτερης βαρύτητας, ένας χώρος εμποτισμένος με ιστορία και την αγωνία του διαλόγου, σηματοδοτώντας σχεδόν πενήντα χρόνια από την έναρξη αυτής της συζήτησης. Είναι, θα έλεγε κανείς, μια στιγμή όπου η ιστορία συναντά τη θεολογία ως βιωματική πραγματικότητα που υπερβαίνει την αφηρημένη έννοια». Ακολούθησε προβολή φωτογραφικού μοντάζ, επιμελημένου από τον Dr. Vachicouras, που παρουσίαζε πέντε δεκαετίες μιας πλούσιας και ουσιαστικής ιστορίας.
Το προηγούμενο βράδυ, μετά από χαιρετισμούς στο εναρκτήριο δείπνο από τον Μητροπολίτη Εμμανουήλ και τον Αντιπρόεδρο της IJCIC David Michaels, ο π. Azar παρουσίασε επισκόπηση προηγούμενων διαβουλεύσεων μεταξύ Εβραίων και Ορθόδοξων Χριστιανών.
Στο υπόλοιπο της πρώτης ημέρας, ο Ραβίνος Kanofsky και ο Μητροπολίτης Σουηδίας και πάσης Σκανδιναβίας κ. Κλεόπας συζήτησαν το θέμα «Τι καθιστά έναν χώρο ιερό;». Ο Ραβίνος Dr. David Sandmel και ο π. Azar ανέπτυξαν το έργο «Πώς να μιλάμε για τον Άλλο;». Στη συνέχεια, ο Ραβίνος Noam Marans και ο Πρέσβης Michał Klinger παρουσίασαν το θέμα «Ο Χώρος ως Εξουσία – Έλεγχος, Ταυτότητα και Ιερή Έκφραση».
Την επόμενη ημέρα, η Ραβίνος Shoshana Boyd Gelfand και ο Αρχιμανδρίτης Ready καθοδήγησαν μια κοινή άσκηση μελέτης θρησκευτικών κειμένων και της ερμηνείας τους. Έπειτα, ο Ραβίνος Sandmel και ο Δρ. Theodor Keskos συζήτησαν την «Ιερότητα σε Δευτερεύοντες Χώρους» σε κάθε παράδοση.
Οι συμμετέχοντες επισκέφθηκαν τη ιστορική Συναγωγή Beth-Yaacov της Γενεύης και το Ορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Σαμπεζί. Εκεί, άκουσαν χαιρετισμούς από εκπροσώπους των κοινοτήτων, συγκεκριμένα τον Αρχιραβίνο της Γενεύης Mikhaël Benadmon και τον Αντιπρόεδρο της CIG Fabrice Madar, καθώς και τον Μητροπολίτη Ελβετίας κ. Μάξιμο, διευθυντή του Κέντρου. Ο Dr. Vachicouras καθοδήγησε την ξενάγηση στο χώρο.
Την τελευταία ημέρα της διαβούλευσης, ο Ραβίνος Dratch συντόνισε προβληματισμό με θέμα «Πώς οι Παραδόσεις μας διδάσκουν τα ίδια κείμενα;». Ακολούθως, εκείνος και ο π. Kazarian παρουσίασαν εισηγήσεις για το θέμα «Εικονικός Χώρος», μετά τις οποίες πραγματοποιήθηκε ζωηρή συζήτηση για τις προκλήσεις της ψηφιακής κουλτούρας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και στις δύο παραδόσεις.
Οι συμμετέχοντες εξέτασαν και ενέκριναν το παρόν ανακοινωθέν, το οποίο παρουσιάστηκε από τον π. Kazarian και τον κ. Michaels, και άκουσαν καταληκτικούς χαιρετισμούς σχετικά με τη συνέχιση και εμβάθυνση των δεσμών μεταξύ Εβραίων και Ορθοδόξων Χριστιανών παγκοσμίως.
Η πρώτη διεθνής ακαδημαϊκή διαβούλευση Εβραίων και Ορθοδόξων Χριστιανών πραγματοποιήθηκε στη Λουκέρνη το 1977. Στη συνέχεια, διάλογοι έλαβαν χώρα στο Βουκουρέστι, στην Αθήνα, στην Ιερουσαλήμ, στη Θεσσαλονίκη και στη Βιέννη. Οι συναντήσεις αυτές εξέτασαν θέματα όπως ο νόμος, η παράδοση και η κοινότητα, η συνέχεια και η ανανέωση, η νεωτερικότητα, η ειρήνη και η δικαιοσύνη, η θρησκευτική ελευθερία, οι παγκόσμιες κρίσεις και οι ηθικές προκλήσεις, το περιβάλλον, τα πνευματικά κέντρα και οι διασπορές, η σημασία της Ιερουσαλήμ και η πλοήγηση στις «σχέσεις με τον κόσμο και μεταξύ μας».
Η διαβούλευση της Γενεύης περιελάμβανε ανώτατους εκπροσώπους του Οικουμενικού Πατριαρχείου, του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, του Πατριαρχείου Ρουμανίας, του Πατριαρχείου Βουλγαρίας, του Πατριαρχείου Γεωργίας, της Εκκλησίας της Κύπρου, της Εκκλησίας της Ελλάδος, της Εκκλησίας της Πολωνίας, της Εκκλησίας της Αλβανίας και της Εκκλησίας των Τσεχικών Χωρών και Σλοβακίας. Προκαθήμενοι από διάφορα μέρη του κόσμου έστειλαν επίσης γραπτά μηνύματα στη συνέλευση. Όπως συνηθίζεται στην ιστορία των διαβουλεύσεων, η Αγία Έδρα απέστειλε επίσης παρατηρητή: τον Αρχιεπίσκοπο Flavio Pace, Γραμματέα του Dicastery for Promoting Christian Unity και Αντιπρόεδρο της Επιτροπής για τις Θρησκευτικές Σχέσεις με τους Εβραίους.
Η IJCIC είναι ο αναγνωρισμένος εκπρόσωπος της διεθνούς εβραϊκής κοινότητας στους διαλόγους με άλλες μεγάλες θρησκείες του κόσμου. Οι οργανώσεις-μέλη της περιλαμβάνουν την American Jewish Committee, την Anti-Defamation League, την B’nai B’rith International, την Central Conference of American Rabbis, το Israel Jewish Council on Interreligious Relations, την Rabbinical Assembly, το Rabbinical Council of America, την Union for Reform Judaism, την Union of Orthodox Jewish Congregations of America, την United Synagogue of Conservative Judaism και το World Jewish Congress.
Οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν τη διαβούλευση με βαθιά ευγνωμοσύνη για το πνεύμα συναδέλφωσης και αμοιβαίου σεβασμού που χαρακτήρισε τις ημέρες τους. Οι συνομιλίες τους, οι κοινές εμπειρίες και οι στιγμές μάθησης δημιούργησαν ένα γνήσιο αίσθημα συνεργασίας και ανανεωμένου διαλόγου.
Μετάφραση: Ιωάννα Γεωργακοπούλου
