ΗΛΙΑΚΗ ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ: Μια γεωμαγνητική καταιγίδα κατηγορίας G2 βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη από το πρωί της Πέμπτης, σύμφωνα με τα δεδομένα της NOAA, καθώς η Γη συνεχίζει να διασχίζει την «ουρά» μιας εκτίναξης στεμματικής μάζας (CME) που εκτοξεύθηκε από τον Ήλιο στις 9 Δεκεμβρίου.
Ρεπορτάζ: Γιάννης Παπανικολάου
Το φαινόμενο, αν και ξεκίνησε με ένα σχετικά ασθενές αρχικό πλήγμα, εξελίσσεται πλέον σε μια πιο σύνθετη και δυναμική διαδικασία, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο το ηλιακό πλάσμα αλληλεπιδρά με το γήινο μαγνητικό πεδίο.
Το κύριο μέτωπο της CME φαίνεται πως πέρασε χωρίς ιδιαίτερα έντονες επιπτώσεις. Ωστόσο, όπως συμβαίνει συχνά σε ηλιακές εκρήξεις, η πραγματική πρόκληση δεν βρίσκεται στο πρώτο κύμα αλλά στις μεταγενέστερες διαταραχές του μαγνητικού πεδίου, εκεί όπου κρύβονται οι μεγαλύτερες γεωδραστικές εντάσεις. Η «ουρά» της CME μεταφέρει μαγνητικές δομές που ευθυγραμμίζονται ευνοϊκά με το γήινο μαγνητικό πεδίο, επιτρέποντας την ανταλλαγή ενέργειας και την ενίσχυση των ηλεκτρικών ρευμάτων στη μαγνητόσφαιρα.
Τι ακριβώς σημαίνει μια καταιγίδα G2
Σύμφωνα με την ταξινόμηση της NASA, οι καταιγίδες κατηγορίας G2 θεωρούνται «μέτριας ισχύος» και βρίσκονται στο δεύτερο επίπεδο μιας κλίμακας που φτάνει έως την ακραία κατηγορία G5. Παρότι δεν προκαλούν συνήθως σοβαρές βλάβες, μπορούν να οδηγήσουν σε αισθητές διαταραχές στις επικοινωνίες υψηλής συχνότητας, σε ήπιες επιδράσεις στα ηλεκτρικά δίκτυα, αλλά και να επηρεάσουν προσωρινά τη δορυφορική ναυσιπλοΐα.
Ένα από τα πιο θεαματικά αποτελέσματα τέτοιων καταιγίδων είναι η εμφάνιση αυρών ακόμη και σε γεωγραφικά πλάτη χαμηλότερα του συνηθισμένου. Οι παρατηρητές σε περιοχές υψηλών πλατών, ιδιαίτερα στον Βορρά, καλούνται να βρίσκονται σε εγρήγορση, καθώς οι επόμενες ώρες θα μπορούσαν να προσφέρουν ένα εντυπωσιακό θέαμα στον ουρανό, υπό την προϋπόθεση ότι οι τοπικές καιρικές συνθήκες θα το επιτρέψουν.
Γιατί η «ουρά» της CME είναι πιο επικίνδυνη από την πρόσκρουση
Η εξέλιξη αυτής της καταιγίδας επιβεβαιώνει τη συχνή επιστημονική παρατήρηση ότι η αρχική πρόσκρουση μιας CME δεν είναι πάντα η πιο κρίσιμη φάση. Ειδικοί της ESA εξηγούν ότι οι μαγνητικές ιδιότητες του πλάσματος που ακολουθεί συχνά είναι αυτές που καθορίζουν την πραγματική γεωμαγνητική ένταση ενός επεισοδίου. Όταν το μαγνητικό πεδίο του ηλιακού πλάσματος «κουμπώνει» με τρόπο αντίθετο από τη φυσική κατεύθυνση του γήινου μαγνητικού πεδίου, τότε η ενέργεια απελευθερώνεται πιο εύκολα στη μαγνητόσφαιρα, προκαλώντας διαταραχές που μπορούν να επηρεάσουν συστήματα επικοινωνιών και ηλεκτρικών δικτύων.
Αυτή ακριβώς η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή: τα μαγνητικά πεδία από την CME ευθυγραμμίζονται με τρόπο που ενισχύει τη μεταφορά ενέργειας. Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι η καταιγίδα, παρότι ξεκίνησε σχετικά ήπια, έχει πλέον αποκτήσει μεγαλύτερη δυναμική.
Πώς μπορεί να επηρεαστεί ο πλανήτης – και η Ελλάδα
Οι καταιγίδες G2 δεν είναι ικανές να προκαλέσουν μεγάλης κλίμακας ζημιές, όμως έχουν μετρήσιμες επιδράσεις. Μπορούν να δημιουργήσουν θόρυβο στις ραδιοεπικοινωνίες, να προκαλέσουν μικρές αποκλίσεις στη δορυφορική πλοήγηση και να επηρεάσουν τη λειτουργία ευαίσθητων οργάνων σε δορυφόρους που βρίσκονται σε τροχιά.
Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών παρακολουθεί την εξέλιξη του φαινομένου, αναφέροντας ότι δεν αναμένονται σημαντικές επιπτώσεις στη χώρα, καθώς τα γεωγραφικά πλάτη της Ελλάδας βρίσκονται αρκετά νοτιότερα για την εμφάνιση αυρών ή σοβαρών ηλεκτρομαγνητικών διαταραχών. Παρ’ όλα αυτά, εξοπλισμός σε αεροπορικές πτήσεις μεγάλης απόστασης ή ευαίσθητοι δορυφορικοί αισθητήρες μπορεί να βιώσουν προσωρινές ανωμαλίες.
Στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης, του Καναδά και της Αλάσκας, η πιθανότητα ορατών αυρών είναι αυξημένη. Ήδη φωτογράφοι και ερασιτέχνες αστρονόμοι έχουν στραμμένες τις κάμερές τους στον ουρανό, προσδοκώντας στιγμές με ζωηρές αποχρώσεις πράσινου, μωβ και κόκκινου φωτός.
Ηλιακός κύκλος και τι έρχεται τις επόμενες εβδομάδες
Η τρέχουσα περίοδος χαρακτηρίζεται από αυξημένη ηλιακή δραστηριότητα, καθώς ο Ήλιος πλησιάζει στο μέγιστο του 11ετούς κύκλου του. Αυτό σημαίνει ότι οι CME ενδέχεται να πολλαπλασιαστούν μέσα στους επόμενους μήνες, φέρνοντας μαζί τους περισσότερα επεισόδια G1 και G2, αλλά και ορισμένα πιο ισχυρά.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι όσο περισσότερο ενεργός είναι ο Ήλιος, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα εκδήλωσης σοβαρότερων καταιγίδων, με επιπτώσεις που μπορεί να φτάσουν έως και τις ακραίες διαταραχές της κατηγορίας G4 ή G5. Οι τελευταίες είναι ικανές να επηρεάσουν ηλεκτρικά δίκτυα, να οδηγήσουν σε απώλεια επικοινωνιών ή να προκαλέσουν σοβαρές παρεμβολές σε συστήματα δορυφορικών πτήσεων.
Το μήνυμα των ειδικών: ψυχραιμία και επιστημονική παρακολούθηση
Παρά την ένταση της καταιγίδας, οι ειδικοί καλούν σε ψυχραιμία. Το φαινόμενο βρίσκεται εντός των ορίων μιας «τυπικής ηλιακής συμπεριφοράς» για αυτή τη φάση του κύκλου. Η επαγρύπνηση ωστόσο παραμένει σε υψηλό επίπεδο, καθώς είναι πιθανό η Γη να εισέλθει ξανά σε διαταραγμένα πεδία του ηλιακού ανέμου μέσα στις επόμενες ημέρες.
Το βέβαιο είναι ότι η γεωμαγνητική καταιγίδα G2 που βρίσκεται σε εξέλιξη λειτουργεί ως υπενθύμιση της αδιάκοπης σχέσης της Γης με το διαστημικό περιβάλλον και της ανάγκης συνεχούς παρακολούθησης της ηλιακής δραστηριότητας.
