Η ιστορική επίσκεψη του Πάπα Ρώμης Λέοντος ΙΔ’ και του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου στη Νίκαια της Βιθυνίας, στον τόπο όπου πριν από 1.700 χρόνια συνήλθε η Α’ Οικουμενική Σύνοδος, αποκτά νέο, βαρύ εκκλησιαστικό φορτίο λόγω της ηχηρής απουσίας δύο Πατριαρχείων που είχαν προσκληθεί: Ιεροσολύμων και Αντιοχείας.
Ρεπορτάζ : Γιάννης Παπανικολάου – ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Σύμφωνα με εκκλησιαστικούς κύκλους που μίλησαν στο vimaorthodoxias.gr, η απουσία αυτή «δεν είναι τυπική, αλλά αποτελεί κίνηση υψηλού συμβολισμού, με συγκεκριμένο αποδέκτη το Φανάρι».
Συγκλονιστική τελετή στη Νίκαια αλλά με εμφανή κενά
Η τελετή πραγματοποιήθηκε στον αρχαιολογικό χώρο όπου βρίσκονται τα ερείπια της βασιλικής του Αγίου Νεοφύτου, παρουσία του Πάπα Αλεξανδρείας κ.κ. Θεοδώρου Β’, ιεραρχών από χριστιανικές κοινότητες της Τουρκίας και στενών συνεργατών των δύο Προκαθημένων.
Ωστόσο, το γεγονός ότι δεν παρέστησαν εκπρόσωποι του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων ούτε του Πατριαρχείου Αντιοχείας δεν πέρασε απαρατήρητο. «Σε ένα ιστορικό γεγονός με πανορθόδοξο χαρακτήρα, οι απουσίες αυτές λειτουργούν ως ξεκάθαρο σήμα προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο για ζητήματα που χρονίζουν», αναφέρουν οι ίδιες πηγές.
Εκκλησιαστικοί κύκλοι: «Η απουσία είναι μήνυμα προς το Φανάρι»
Πηγές που γνωρίζουν τις λεπτές ισορροπίες του διαλόγου Ανατολής–Δύσης ανέφεραν στο vimaorthodoxias.gr ότι η στάση Ιεροσολύμων και Αντιοχείας δεν συνδέεται με αντιπαράθεση προς τον Πάπα Ρώμης, αλλά αποκλειστικά με τις «εκκρεμότητες μεταξύ Ορθοδόξων Πατριαρχείων».
Ως βασικό σημείο αναφοράς προτάσσονται:
• η πάγια διαφωνία της Αντιοχείας με το Φανάρι στο ζήτημα του Κατάρ,
• η ψυχρότητα Ιεροσολύμων απέναντι σε πρωτοβουλίες διαλόγου που θεωρεί ότι λαμβάνονται χωρίς επαρκή πανορθόδοξη συνεννόηση.
«Ακόμα και μια απλή παρουσία θα μπορούσε να εκληφθεί ως άτυπη συναίνεση. Η απουσία, λοιπόν, έχει χαρακτήρα προειδοποίησης», σημειώνουν ελληνικές εκκλησιαστικές πηγές.
Το Φανάρι επιμένει στον συμβολισμό της ενότητας
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, πάντως, διατηρεί υψηλούς τόνους ενότητας στο δημόσιο μήνυμά του. Στη Νίκαια, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος υπογράμμισε την ιστορική σημασία της Συνόδου του 325 μ.Χ., τονίζοντας —όπως αναφέρεται και στην επίσημη ανακοίνωση του ec-patr.org— ότι «η συνάντηση Πάπα και Πατριάρχη στον τόπο όπου θεμελιώθηκε η δογματική ενότητα της Εκκλησίας αποτελεί μήνυμα ελπίδας σε καιρό ταραχής».
Παράλληλα, κύκλοι από το Φανάρι υποστηρίζουν ότι οι απουσίες δεν αναιρούν τον οικουμενικό χαρακτήρα της ημέρας, αν και «αναμφίβολα θολώνουν την εικόνα της πανορθόδοξης συμμετοχής».
Το πλήρες πρόγραμμα του Πάπα στην Πόλη
Η επίσκεψη του Πάπα Λέοντος ΙΔ’ συνεχίζεται στο πλαίσιο της τριήμερης περιοδείας του στην Τουρκία. Νωρίτερα σήμερα επισκέφθηκε τον καθολικό Καθεδρικό Ναό του Αγίου Πνεύματος και το Γηροκομείο των Φτωχών, ενώ το βράδυ θα έχει επίσημη συνάντηση με την αποστολική αντιπροσωπεία του Βατικανού.
Στο Φανάρι θα αφιχθεί αύριο Σάββατο 29 Νοεμβρίου, στις 15:30, όπου θα τον υποδεχθεί ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου. Θα τελεστεί Δοξολογία και θα ακολουθήσει η υπογραφή Κοινής Δήλωσης στην Αίθουσα του Θρόνου.
Στη Θεία Λειτουργία της Κυριακής, ανήμερα της εορτής του Αγίου Ανδρέα, θα συλλειτουργήσουν ο Οικουμενικός Πατριάρχης και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος. Ο Πάπας Ρώμης θα παραμείνει ως επίσημος προσκεκλημένος, πριν αναχωρήσει για τη Βηρυτό.
Η θέση της Αλεξάνδρειας και το μήνυμα που στέλνει η παρουσία της
Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας- patriarchateofalexandria.com – φαίνεται να επέλεξε να παρευρεθεί στη Νίκαια ως ένδειξη στήριξης προς τον θεολογικό διάλογο και την ιστορική επέτειο της Α’ Οικουμενικής Συνόδου.
Η παρουσία του Πατριάρχη Θεοδώρου αναδεικνύει την ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνει το Δευτερόθρονο Πατριαρχείο στην προώθηση της ενότητας — αλλά και την ανάγκη η φωνή της Αφρικής να μην απουσιάζει από κρίσιμες οικουμενικές πρωτοβουλίες.
Αντιδράσεις και εκτιμήσεις για τη συνέχεια
Κύκλοι της ελλαδικής Εκκλησίας που παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις δήλωσαν στο vimaorthodoxias.gr ότι «οι επόμενες ημέρες θα δείξουν εάν η απουσία Ιεροσολύμων και Αντιοχείας αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό ή προάγγελο ευρύτερης πανορθόδοξης δυσφορίας».
Άλλοι, πάντως, υποβαθμίζουν τις εντάσεις, επιμένοντας ότι «η πνευματική σημασία της επετείου υπερβαίνει τις πρόσκαιρες διαφωνίες».
Η ιστορική επίσκεψη στη Νίκαια θα μείνει αναμφίβολα ως μία από τις σημαντικότερες στιγμές του διαλόγου Ορθοδοξίας–Καθολικισμού τα τελευταία χρόνια.
Ωστόσο, η ηχηρή διπλή απουσία Ιεροσολύμων και Αντιοχείας αποκαλύπτει πως κάτω από το πανηγυρικό κέλυφος της επετείου, η πανορθόδοξη ενότητα συνεχίζει να δοκιμάζεται — και μάλιστα δημοσίως.
