ΕΡΝΤΟΓΑΝ: Προκλητικός εμφανίστηκε εκ νέου ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανήμερα της επετείου των πέντε ετών από τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Με ανάρτησή του, ο Τούρκος πρόεδρος επιχείρησε να νομιμοποιήσει την αμφισβήτηση ενός από τα σημαντικότερα Χριστιανικά μνημεία του κόσμου, αναφέροντας χαρακτηριστικά:
Επιμέλεια – ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
«Η Αγια-Σοφιά, την οποία απελευθερώσαμε πριν από πέντε χρόνια από τις αλυσίδες της και επανασυνδέσαμε με την προσευχή (εζάν) του Μωάμεθ, θα παραμείνει ελεύθερη για πάντα, αν είναι θέλημα του Θεού (ινσαλάχ)».
Η δήλωση αυτή έρχεται σε μια ιδιαίτερα φορτισμένη περίοδο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τη γεωπολιτική ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα, επαναφέρει στο προσκήνιο τις σοβαρές ανησυχίες της διεθνούς κοινότητας για τη σταδιακή μετατροπή της Τουρκίας σε θεοκρατικό καθεστώς, με τη χρήση θρησκευτικών συμβόλων ως εργαλείων εξουσίας.
ΠΙΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ
Αγία Σοφία: Πέντε χρόνια μετά την αλλοίωση της ιστορίας – Ο Ερντογάν προκαλεί και πανηγυρίζει
Η πενταετία από τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί βρίσκει την Τουρκία να επιμένει στην πολιτική της ισλαμοποίησης της πολιτιστικής της κληρονομιάς, αψηφώντας τις διεθνείς εκκλήσεις και τις καταγγελίες για φθορές στο ιστορικό μνημείο. Ο Ταγίπ Ερντογάν, σε νέο παραλήρημα, χαρακτήρισε «απελευθέρωση» την πράξη του 2020 και επανέλαβε πως η Αγία Σοφία θα παραμείνει «ελεύθερη» για πάντα, «αν το θέλει ο Αλλάχ». Με άλλα λόγια, επιχειρεί για ακόμη μια φορά να μετατρέψει ένα οικουμενικό σύμβολο σε προεκλογικό λάβαρο ισλαμικής ρητορικής.
Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) δεν έμεινε πίσω. Με δημόσια ανάρτηση υποστήριξε ότι ο «ήχος του Κορανίου και το κάλεσμα στην προσευχή δεν θα σταματήσουν ποτέ» στους θόλους της Αγίας Σοφίας, ενισχύοντας το αφήγημα μιας θρησκευτικής κατάληψης που ουδεμία σχέση έχει με τον σεβασμό των θρησκευτικών και πολιτιστικών συμβόλων.
Η Αγία Σοφία, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, μετατράπηκε σε τζαμί στις 24 Ιουλίου 2020, έπειτα από προεδρικό διάταγμα που υπέγραψε ο Ερντογάν. Η απόφαση ελήφθη με φόντο την κρίση δημοτικότητας του ίδιου και του κόμματός του, σηματοδοτώντας την πλήρη ρήξη με το κοσμικό κράτος του Κεμάλ Ατατούρκ και επιδιώκοντας να συγκινήσει το θρησκευόμενο ακροατήριο της Ανατολίας.
Ωστόσο, διεθνείς φορείς, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, έχουν εκφράσει επανειλημμένα την ανησυχία τους για την αλλοίωση της πολιτιστικής φυσιογνωμίας του ναού. Επιπλέον, η ίδια η UNESCO προειδοποίησε ότι η αλλαγή του καθεστώτος χρήσης της Αγίας Σοφίας έγινε χωρίς προηγούμενη ενημέρωση, κατά παράβαση των όρων που προβλέπει η διεθνής συνθήκη του 1972 για την προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Αυτό που προκαλεί επιπλέον ανησυχία, είναι ότι η πολιτική εκμετάλλευση συνοδεύεται από παραμέληση και φθορά. Ειδικοί επιστήμονες και συντηρητές έχουν προειδοποιήσει ότι τα μωσαϊκά, οι αγιογραφίες και η αρχιτεκτονική του ναού κινδυνεύουν, εξαιτίας της ακατάλληλης χρήσης και του μεγάλου πλήθους επισκεπτών. Το ίδιο το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει δώσει μέχρι σήμερα καμία επίσημη αναφορά για την κατάσταση διατήρησης των στοιχείων της Ορθόδοξης περιόδου.
Αντιδράσεις από διεθνή μέσα
Το Associated Press υπογράμμισε σε πρόσφατη ανάλυσή του πως η μετατροπή της Αγίας Σοφίας έγινε υπό πολιτική πίεση και όχι με κριτήριο τον σεβασμό στην ιστορία ή την πολιτιστική συνέχεια. Παρόμοια στάση κρατούν και οι New York Times, που επεσήμαναν ότι η Αγία Σοφία δεν ανήκει μόνο στην Τουρκία, αλλά αποτελεί μέρος της παγκόσμιας κληρονομιάς, αναγνωρισμένο από τους λαούς όλου του κόσμου.
Η Deutsche Welle ανέδειξε με ρεπορτάζ της τα πρακτικά προβλήματα που έχουν ανακύψει εντός του ναού: ακατάλληλος φωτισμός, αδυναμία συντήρησης των μωσαϊκών, και συνεχής φθορά από την έλλειψη ελέγχου στην επισκεψιμότητα.
Εγκλωβισμένος στο παρελθόν
Ο Τούρκος πρόεδρος φαίνεται να επιδιώκει την αναβίωση της Οθωμανικής κληρονομιάς ως απάντηση στην εσωτερική κοινωνική και πολιτική πίεση. Ενώ η οικονομία της χώρας υποφέρει και η τουρκική λίρα συνεχίζει την πτωτική της πορεία, ο Ερντογάν καταφεύγει σε θεάματα υψηλού συμβολισμού για να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη.
5 yıl önce bugün zincirlerini kırıp Ezan-ı Muhammedîlerle yeniden buluşturduğumuz Ayasofya, inşallah ebediyen özgür kalacak… https://t.co/WcwQSqiHqo
— Recep Tayyip Erdoğan (@RTErdogan) July 10, 2025
Ωστόσο, όπως σχολίασε στη Deutsche Welle ο Τούρκος πολιτικός επιστήμονας Χουσεΐν Καράογλου, «η Αγία Σοφία έγινε εργαλείο ισλαμικού λαϊκισμού και ο Ερντογάν αγνοεί ότι ο κόσμος παρακολουθεί και δεν ξεχνά». Ο ίδιος εκτιμά πως η στάση αυτή δεν προσφέρει κύρος στην Τουρκία διεθνώς, αντιθέτως ενισχύει την εικόνα μιας χώρας που δεν σέβεται τις υποχρεώσεις της απέναντι στη διεθνή κοινότητα.
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί εντός ενός πυκνού συμβολισμού δεν αφορά μόνο την Τουρκία, αλλά αγγίζει ευαίσθητα ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας, ιστορικής μνήμης και γεωπολιτικής ισορροπίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Καθώς η πέμπτη επέτειος συνοδεύτηκε από νέες προκλητικές δηλώσεις, η σιωπή της διεθνούς κοινότητας –πλην λίγων εξαιρέσεων– συνιστά σιωπηλή αποδοχή μιας πρακτικής που υπονομεύει τον πολιτισμό και τη θρησκευτική συνύπαρξη.
Το ερώτημα πλέον είναι τι άλλο θα θυσιαστεί στον βωμό της τουρκικής εσωτερικής πολιτικής στρατηγικής. Και πότε –και αν– η διεθνής κοινότητα θα σταθεί αποφασιστικά απέναντι στη συνεχιζόμενη προσβολή ενός από τα σημαντικότερα μνημεία του χριστιανικού και παγκόσμιου πολιτισμού.
-120x86.jpg)
