Με λόγο συγκινητικό, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος μίλησε την Τετάρτη 21 Μαΐου 2025, κατά την τελετή για τη συμπλήρωση 150 ετών από την ίδρυση του Ζαππείου Παρθεναγωγείου, απευθύνοντας ύμνο ελπίδας και τιμής για την προσφορά του ιστορικού σχολείου.
Ο Πατριάρχης άνοιξε την ομιλία του με το αναστάσιμο μήνυμα: «Χριστός Ανέστη!» και αναφέρθηκε στη Θεία Λειτουργία που προηγήθηκε στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος Σταυροδρομίου, στην οποία τελέστηκε αρχιερατικό μνημόσυνο για τους ιδρυτές και μεγάλους ευεργέτες του Ζαππείου, Κωνσταντίνο και Ευάγγελο Ζάππα. «Ο Θεός της αγάπης να αναπαύει τις ψυχές τους εν Χώρα Ζώντων και εν σκηναίς δικαίων», είπε χαρακτηριστικά.
Μιλώντας για την ιστορική και παιδαγωγική σημασία του Ζαππείου, τόνισε: «Είμαστε υπερήφανοι για το ιστορικό σχολείο μας, ένα πρότυπο εκπαιδευτήριο της Πόλης… “έθρεψε χιλιάδες παιδιά με το πνευματικό μάννα, που τα προίκισε με γνώσεις και με ανθρωπιά”». Ο Πατριάρχης αναφέρθηκε αναλυτικά στην πορεία του σχολείου: «Από το 1875 μέχρι το 1980, 28.713 μαθήτριες φοίτησαν στο Ζάππειο… Το Διδασκαλείο της σχολής χάρισε στην παιδεία 420 εκπαιδευτικούς… Οι Ζαππίδες εκπροσωπούν το σθένος και το υψηλό ήθος που απαιτεί ο ρόλος της γυναίκας στη χριστιανική οικογένεια».
Σε βαθύτερο στοχασμό για την παιδεία και τον ρόλο της, υπογράμμισε: «Η ποιότης των οραμάτων μιας κοινωνίας και ο ανθρωπιστικός της προσανατολισμός κρίνονται από τον τρόπο με τον οποίο οργανώνει την εκπαίδευση της νέας γενιάς… Έχουμε ανάγκη σκοπού και νοήματος πέραν του εαυτού μας… Η παιδεία οφείλει να στηρίζει την πνευματική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης».
Σημείωσε επίσης: «Η αληθινή ελευθερία θέλει χρόνο και έμπονη προσπάθεια για να αναπτυχθεί. Το σχολείο πρέπει να είναι χώρος αντίστασης στις συρρικνώσεις του ανθρώπου και καλλιέργειας των πνευματικών αξιών».
Κλείνοντας, ο Πατριάρχης υπενθύμισε ότι «η ζωή της Εκκλησίας είναι καθ’ εαυτήν νίκη ενάντια σε όλες τις δυνάμεις που απειλούν την ιερότητα του προσώπου» και σημείωσε: «Αναπέμποντες ύμνον ευχαριστίας προς τον αγαθοδότη Θεόν… επικαλούμεθα επί πάντας υμάς… την χάριν και το έλεος του Αναστάντος Χριστού».
Ο Πατριάρχης καλωσόρισε ιδιαιτέρως τους τελειόφοιτους της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού Βοστώνης, λέγοντας πως και στην Αμερική «ισχύουν τα ίδια κριτήρια και οι αρχές για την αλήθεια του ανθρώπου, για τον επίγειο και τον αιώνιο προορισμό του».
Παρατίθεται ολόκληρη η ομιλία παρακάτω:
Χριστός Ανέστη!
Με πολλή χαρά και συγκίνηση συμμετείχαμε στη σημερινή Θεία Λειτουργία της εορτής των Αγίων Ισαποστόλων Κωνσταντίνου του Μεγάλου και Ελένης της Μητρός αυτού, κατά την οποία ετελείτο στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος Σταυροδρομίου κατ᾿ έτος αρχιερατικό μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των αειμνήστων ιδρυτών και μεγάλων ευεργετών του Ζαππείου, Κωνσταντίνου και Ευαγγέλου Ζάππα. Σήμερα, επ᾿ ευκαιρία των εορτασμών της συμπληρώσεως 150 ετών ζωής του Ζαππείου Παρθεναγωγείου, τιμούμε επίσης την μνήμη όλων των μακαρία τη λήξει γενομένων ευεργετών, διδασκάλων και μαθητριών του Σχολείου στην μακρά διαδρομή του. Ο Θεός της αγάπης να αναπαύη τις ψυχές τους εν Χώρα Ζώντων και εν σκηναίς δικαίων.
Είμαστε υπερήφανοι για το ιστορικό σχολείο μας, ένα πρότυπο εκπαιδευτήριο της Πόλης, το οποίο, όπως έχει γραφή, «έθρεψε χιλιάδες παιδιά με το πνευματικό μάννα, που τα προίκισε με γνώσεις και με ανθρωπιά, εφόδια πολύτιμα για την επίπονη ζωή, αλλά και για το καλλίτερο μέλλον» (Τα Ελληνικά Σχολεία της Πόλης, έκδ, Συνδέσμου των εν Αθήναις Μεγαλοσχολιτών, Αθήνα 1995, σ. 111). Είναι αξιομνημόνευτο το γεγονός ότι το 1879, μόλις τέσσαρα έτη μετά την ίδρυσή του, το Ζάππειο αναγνωρίσθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο της Ελλάδος ως ισότιμο με το Αρσάκειο. Στο Νηπιαγωγείο, το Δημοτικό και στο Γυμνάσιο/Λύκειο του Ζαππείου εφοίτησαν από το 1875 μέχρι το 1980, 28.713 μαθήτριες. Το σχολικό έτος 1961-62 είχε το Ζάππειο 835 μαθήτριες. Το δε Διδασκαλείο της σχολής, το οποίον ελειτούργησε από το έτος 1885/86 έως το 1923/24 εχάρισε στην παιδεία 420 εκπαιδευτικούς. Πολλές απόφοιτοι του Ζαππείου διηκόνησαν εν συνεχεία ευδοκίμως στις τρείς βαθμίδες της εκπαίδευσης. Σε όλους τους επαγγελματικούς τομείς, στον χώρο της επιστήμης, της τέχνης, των γραμμάτων, της δημόσιας ζωής, υπήρξαν, υπάρχουν και διαπρέπουν απόφοιτοι του Ζαππείου. Ορθώς τονίζεται επίσης, ότι οι Ζαππίδες εκπροσωπούν το σθένος και το υψηλό ήθος που απαιτεί ο ρόλος της γυναίκας στη χριστιανική οικογένεια.
Το Ζάππειο προσέφερε, όντως, πάμπολλα και πολύτιμα στην παιδεία και την πρόοδο του Γένους. Οι αριθμοί είναι σήμερα διαφορετικοί, αλλά το «πνεύμα του Ζαππείου» παραμένει αναλλοίωτο. Η Ομογένεια ξέρει να διασώζει την ταυτότητα και τον πνευματικό πολιτισμό της και σε δύσκολους καιρούς. Το κτισμένο στο πλευρό του Ναού της Αγίας Τριάδος Ζάππειο, όπως και τα άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ομογενείας, έδιδαν στους μαθητές και τις μαθήτριες, πέρα από τις γνώσεις, και εκείνες τις ζωτικές αξίες, οι οποίες ανήκουν στον πυρήνα της ιδιοπροσωπίας του Γένους, συνδέονται με την πορεία του στην ιστορία και παραμένουν καθοριστικές για το παρόν και το μέλλον του.
Η ποιότης των οραμάτων μιάς κοινωνίας και ο ανθρωπιστικός της προσανατολισμός κρίνονται από τον τρόπο με τον οποίο αξιολογεί και οργανώνει την εκπαίδευση της νέας γενιάς, από το πως λειτουργούν τα σχολεία της, από το πως κατανοεί την αποστολή του δασκάλου και τον ρόλο του μαθητή. Προφανώς, μία εκπαίδευση, η οποία στρέφει τους νέους μονομερώς στην ενασχόληση με τον εαυτό τους, στη διεκδίκηση των «ατομικών δικαιωμάτων» τους και στην αυτοπραγμάτωση, δεν δίδει σε αυτούς γνήσιο όραμα και προσανατολισμό. Η θετική προοπτική για τον άνθρωπο δεν είναι δυνατόν να αποσυνδεθή από τη διακονία και την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, από την αλληλεγγύη και το ενδιαφέρον για το κοινό καλό. Έχουμε ανάγκη σκοπού και νοήματος πέραν του εαυτού μας, επιθυμούμε να πραγματώσουμε υπερατομικές αξίες, να μοιραζόμαστε τη ζωή. Έχει λεχθή ότι η ενασχόληση με το «αγαπημένο εγώ» μοιάζει με το αλμυρό νερό της θάλασσας: όσο περισσότερο πίνουμε, τόσο εντονώτερα διψούμε. Η παιδεία οφείλει να στηρίζη την πνευματική διάσταση της ανθρωπίνης ύπαρξης. Η περιθωριοποίησή της και η αδιαφορία γι᾽ αυτήν υποσκάπτει την πορεία του νέου προς την υπεύθυνη ελευθερία.
Στον δρόμο αυτόν δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Η αληθινή ελευθερία θέλει χρόνο και έμπονη προσπάθεια για να αναπτυχθή. Το σχολείο πρέπει να είναι χώρος αντίστασης στις συρρικνώσεις του ανθρώπου και καλλιέργειας των πνευματικών αξιών, «περιαγωγής της ψυχής προς το αγαθόν».
Αυτό το πνεύμα εκπροσωπεί και διακηρύττει η Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία ανά τους αιώνας. Εξ άλλου, η ζωή της Εκκλησίας είναι καθ᾿ εαυτήν νίκη εναντίον όλων των τάσεων και των δυνάμεων που απειλούν την ιερότητα του προσώπου του «ελευθερία τετιμημένου» ανθρώπου.
Τιμιώτατοι αδελφοί και προσφιλέστατα τέκνα εν Κυρίω,
Τιμά σήμερα η Εκκλησία τη μνήμη των Αγίων και Ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης. Η Πόλις των πόλεων που εγκαινίασε ο ιδρυτής της Κωνσταντίνος ο Μέγας την 11η Μαΐου 330, είναι η αμετακίνητη καθέδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίον, όπως σημειώνει ο μακαριστός σπουδαίος θεολόγος, Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης, «σφράγισε ανεξίτηλα την ίδια την Ιστορία της πολιτισμένης ανθρωπότητας και εξακολουθεί να αποτελή ελπίδα για το παρόν και το μέλλον του σύγχρονου ανθρώπου» («Το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ένα ιστορικό παράδοξο», στο έργο του ιδίου: Κόσμου Λύτρον, Μέγαρα 2014, σ. 275).
Αναπέμποντες ύμνον ευχαριστίας προς τον αγαθοδότην Θεόν της αγάπης διά τας απείρους ευεργεσίας Του προς το Γένος, ευχαριστούμε όλους σας για την παρουσία σας στη Θεία Λειτουργία και στο Ζάππειο κατά την εύσημο αυτή ημέρα. Καλωσορίζουμε στην Πόλη μας τους τελειοφοίτους ιεροσπουδαστάς της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού Βοστώνης, οι οποίοι εκπροσωπούν, στην Αμερική, το πνεύμα της παιδείας που μόλις περιγράψαμε, σε μία ξακουστή πόλη της γνώσης, των επιστημών και των Βραβείων Νόμπελ. Όμως και εκεί ισχύουν τα ίδια κριτήρια και οι αρχές για την αλήθεια του ανθρώπου, για τον επίγειο και τον αιώνιο προορισμό του.
Δεόμενοι του Κυρίου της δόξης υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των ιδρυτών, μεγάλων ευεργετών, ευεργετών, διδασκάλων, μαθητριών, και όλων των εργασθέντων στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο, επικαλούμεθα επί τους εν ενεργεία διδασκάλους και μαθητές, και όλους τους συμβάλλοντας στην καλή λειτουργία του Ζαππείου σήμερα, επί τα μέλη των Συνδέσμων αποφοίτων, και επί πάντας υμάς, πρεσβείαις των Αγίων και Ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης, την χάριν και το έλεος του Αναστάντος Χριστού.
