ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ-Το θεσμικό πλαίσιο των μεταθέσεων στην Ορθόδοξη Εκκλησία
Του Γιάννη Παπανικολάου – ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Η έννοια του «μεταθετού» στην Ορθόδοξη Εκκλησία –δηλαδή της μετάθεσης ενός Επισκόπου από μια επαρχία σε άλλη– αποτελεί εδώ και αιώνες ζήτημα θεολογικής και διοικητικής συζήτησης.
Στην πρώτη φάση συγκρότησης της Εκκλησίας, οι Ιεροί Κανόνες προέβλεπαν πως η εκλογή επισκόπων ήταν δια βίου για την ίδια έδρα, χωρίς τη δυνατότητα μετάθεσης. Παρά ταύτα, οι ιστορικές ανάγκες και τα εκκλησιαστικά συμφραζόμενα άλλαξαν την πρακτική αυτή, με το «μεταθετό» να εισέρχεται βαθμιαία στην κανονική ζωή της Εκκλησίας.
Σύμφωνα με πληροφορίες του vimaorthodoxias.gr, η πρακτική του μεταθετού, αν και ιστορικά συγκυριακή, καθιερώθηκε σταδιακά για την αντιμετώπιση διοικητικών και πνευματικών αναγκών.
Παραδείγματα από την παγκόσμια και την ελληνική εκκλησιαστική πραγματικότητα
Η εκλογή του Μεγάλου Φωτίου απευθείας από λαϊκός σε Πατριάρχη ή, πιο πρόσφατα, η ανάδειξη του Ιωάννη Ζηζιούλα απευθείας σε Μητροπολίτη Περγάμου, μαρτυρούν πως το «μεταθετό» υπήρξε διαχρονικά εργαλείο ανανέωσης και αξιοποίησης προσώπων. Στη σημερινή εποχή, η εκλογή σε θέσεις Αρχιεπισκόπων ή Πατριαρχών πραγματοποιείται αποκλειστικά μέσω της μεταθέσεως από άλλη Μητρόπολη ή Επισκοπή, στο πλαίσιο θεσμικής νομιμότητας.
Η ισχύς του θεσμού επιβεβαιώνεται θεσμικά και νομικά μέσω διατάξεων του Κανονικού Δικαίου και σχετικών διατάξεων των Εκκλησιαστικών Καταστατικών Χαρτών.
Η Εκκλησία της Κρήτης και το ημιαυτόνομο καθεστώς
Η Εκκλησία της Κρήτης, από την ένταξή της στο «κλίμα» του Οικουμενικού Πατριαρχείου μέχρι και σήμερα, λειτουργεί με ημιαυτόνομο καθεστώς. Είτε πριν την ένωση με το Ελληνικό Κράτος είτε μετά, η ισχύς του μεταθετού εφαρμόστηκε σε πλείστες περιπτώσεις. Οι σχετικές εκλογές και μεταθέσεις Επισκόπων και Μητροπολιτών πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με το άρθρο 89 του Ν. 4149/1961, αλλά και βάσει τροπολογιών που ενέκρινε το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Η πρόσφατη ανακοίνωση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης (7 Μαΐου 2025) επιβεβαίωσε με κατηγορηματικό τρόπο ότι το «μεταθετό» εξακολουθεί να ισχύει και εφαρμόζεται για τους Μητροπολίτες του νησιού.
Ιστορικές μεταθέσεις που καταρρίπτουν κάθε αμφιβολία
Η ιστορική καταγραφή των τελευταίων δύο αιώνων επιβεβαιώνει με αδιάσειστα παραδείγματα τη συνεχή εφαρμογή του μεταθετού στην Κρήτη:
• Ιλαρίων Κατσούλης από Ιεράπετρα στη Ρεθύμνη (1846 – 1869)
• Παρθένιος Μπιτσάκης από Κίσσαμο σε Καμπανία και Ιερισσό (1887 – 1906)
• Ειρηναίος Γαλανάκης από Κίσσαμο στη Γερμανία και πάλι πίσω (1957 – 1981)
• Κύριλλος Κυπριωτάκης από Κίσσαμο στη Γορτυνία (1979)
• Θεόδωρος Τζεδάκης από Λάμπης στη Ρεθύμνη (1987)
Αξιοσημείωτες είναι και οι περιπτώσεις μεταθέσεων που προέκυψαν από συγχωνεύσεις επισκοπών, όπως στην περίπτωση του Καλλίνικου Νικολετάκη, που εξελέγη στη νέα Μητρόπολη Ρεθύμνης μετά την ενοποίηση Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου.
Νομική ασφάλεια και εκκλησιαστική παράδοση συμβαδίζουν
Η νομοθεσία, οι ιεροί κανόνες και η εκκλησιαστική παράδοση συνηγορούν στην εφαρμογή του μεταθετού ως θεσμικής πραγματικότητας. Δεν πρόκειται για παρέκκλιση, αλλά για κανονική και διαχρονική πρακτική που στηρίζεται από την ιστορική εμπειρία και την ανάγκη για ορθή διοίκηση της Εκκλησίας.
Η απορία που εξέφρασαν ορισμένοι τις τελευταίες εβδομάδες περί δήθεν ανυπαρξίας του «μεταθετού» στην Εκκλησία της Κρήτης διαψεύδεται όχι μόνο από τις πρόσφατες αποφάσεις, αλλά και από την ίδια τη ζωντανή παράδοση του εκκλησιαστικού σώματος του νησιού.
-250x180.jpg)
