Τα Άγια Θεοφάνεια – Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης: Τα πέντε βαπτίσματα

Άγια Θεοφάνεια: Η περίοδος αυτή, αγαπητοί μου, στή γλώσ­σα τής Εκκλησίας ονομάζεται Δωδεκαή­μερον, διότι διαρκεί δώδεκα ημέρες.

Πρώτη ημέρα είνε τά Χριστούγεννα καί τελευταία, μέ τήν οποία κλείνει ο κύκλος, είνε η σημερινή (άν αφαιρεθή η χθεσινή ημέρα, η παραμονή, πού ήταν νηστεία). Κεντρικό πρόσωπο, γύρω από τό οποίο στρέφονται όλες αυτές οι εορτές, είνε ο Χριστός. Στίς 25 Δεκεμβρίου τόν εί­δαμε ως «ήλιο τής δικαιοσύνης» (απολυτ.) ν α­νατέλλη «εξ ύψους» (Λουκ. 1,78), τόν είδαμε νεογέννη­το νά κλαυθμυρίζη μέσα στή φάτνη. Τήν 1η Ιανουαρίου τόν είδαμε οκταήμερο βρέφος, νά δέχεται περιτομή καί νά λαμβάνη τό όνομα Ιησούς, πού σημαίνει σωτήρ, λυτρωτής. Καί σήμερα τόν βλέπουμε όχι πλέον νήπιο, αλλά ώριμο, τέλειον άνδρα, σέ ηλικία τριάντα ετών, νά βαπτίζεται στά ρείθρα τού Ιορδάνου.

* * *

Στό σημείο όμως αυτό ωρισμένοι ρωτάνε· Καλά τά άλλα χρόνια τής ζωής του, τά πρώ­τα παιδικά καί τά τελευταία ανδρικά μετά τή βάπτισι· αλλά τά χρόνια τής νεότητος, από δώ­δεκα μέχρι τριάντα, πού ήταν ο Χριστός; Ε­δώ διάφοροι ορθολογισταί πλάθουν φαντασί­ες. Ο Χριστός, λένε, πήγε στίς Ινδίες κ εκεί διδάχθηκε φιλοσοφία Αυτά όμως είνε ανυπόστατα· τά ευαγγέλια, πού είνε η ακριβής εξ­ιστόρησι τού βίου τού Χριστού, λένε τά αντίθετα. Ότι ο Χριστός από τή μικρή του ηλικία έ­μεινε στή Ναζαρέτ καί εργαζόταν ως ξυλουργός στό εργαστήριο τού θεωρουμένου πατέρα του, τού Ιωσήφ. Γι αυτό ωνομάστηκε Ναζωραί­ος, όπως έλεγε καί η επιγραφή επάνω στό σταυ­ρό του· «Ιησούς ο Ναζωραίος» (Ιω. 19,19). Έ­τσι ήταν γνωστός. Γι αυτό, όταν ύστερα από πολλά χρόνια πήγε στήν πατρίδα του καί μίλη­σε στό μικρό του χωριό, όλοι ρωτού­σαν κατά­πληκτοι· «Μά πώς αυτός ξέρει γράμ­ματα, ενώ δέν έμαθε;» (Ιω. 7,15). Όταν κάποιος φεύ­γη απ τό χωριό του, οι χωριανοί ξέρουν πού πηγαίνει καί τί κάνει. Εάν λοιπόν καί ο Χριστός πήγαινε σέ δασκάλους καί σχολές, θά τό ήξεραν. Αυτοί όμως λένε· «Πώς τά ξέρει αυτός αυτά;». Αυτό είνε μία βεβαίωσις, ότι ο Χριστός ήταν εκεί, γνωστός ως εργάτης, όχι ως διδάσκαλος, άσημος μέχρι τό τριακοστό έτος του.

Αλλ ενώ ο Χριστός ήταν ακόμη άσημος, α­νέτειλε στόν ορίζοντα τής ανθρωπότητος φω­τεινό αστέρι πρώτου μεγέθους, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος. Καί όπως πρό τής ανατο­λής τού ηλίου ανατέλλει ο αυγερινός, έτσι πρό τής γεννήσεως τού Χριστού γεννήθηκε ο Πρόδρο­μος, σάν αστέρι πού προμηνύει τόν ήλιο.

Η ζωή τού αγίου Ιωάννου είνε θαυμαστή. Φυσιογνωμία ασκητική, δέν έζησε μέσα στή δι­εφθαρμένη κοινωνία. Από μικρός πήγε στήν έρημο, τή σχολή τών φιλοσόφων. Λιτός σέ όλα. Φαγητό του ήταν ακρίδες καί μέλι άγριο, ποτό του τό νερό τού Ιορδάνου, ρούχο του μιά κάπ­πα από τρίχες καμήλου, στρώμα του η άμμος τής γής, στέγη του τά άστρα τ ουρανού. Εγ­κρατής, έζησε σάν άγγελος επί τής γής.

Είχε μιά μεγάλη αποστολή. Όταν έφτασε η ώρα, άφησε τήν έρημο καί ήρθε κοντά στόν Ιορδάνη. Εκεί έστησε τό προφητικό του βή­μα καί από κεί απηύθυνε διάγγελμα πρός τόν κόσμο, πού άρχισε νά τρέχη κοντά του. Διάγγελμα αιώνιο, παγκόσμιο, ιστορικό, όχι σάν τά ανούσια καί γελοία διαγγέλματα τών διαφόρων αρχηγών. Διάγγελμα, πού επανέλαβε καί ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Τό διάγγελμα αυτό είνε μία λέξι πού, άν δέν τή νιώ­ση καί δέν τήν εφαρμόση ο κόσμος, καμμία ου­σι­αστική μεταβολή δέν θά γίνη. Καί η λέξι αυ­τή είνε τό «Μετανοείτε» (Ματθ. 3,2· 4,17)· αυτό ήταν τό κήρυγμά του. «Μετανοείτε», δηλαδή αλλάξτε. Αλλάξτε τί; Όχι απλώς πουκάμισο καί γρα­βάτα, αλλαγή εξωτερική, εύκολα πράγματα. Τό «Μετανοείτε» θά πή αλλαγή πού αγγίζει τά βάθη τής καρδιάς· σημαίνει αλλάξτε τρόπο ζω­ής. Αυτή είνε η αλλαγή. Τό «Μετανοεί­τε» τό απηύθυνε στόν αιμομείκτη βασιλιά Η­ρώδη, στούς πολιτικούς καί στρατιωτικούς άρ­χον­τες, στούς πλουσίους, στό λαό, σέ όλους ανεξαιρέτως.

Καί όντως πολλοί μετανοούσαν. Έρχονταν εκεί στόν Ιορδάνη καί εξωμολογούνταν τίς α­μαρτίες τους. Τό ακούσατε τί είπε τό ευαγγέ­λιο στίς Ώρες· «εξωμολογούντο» (βλ. Ματθ. 3,6. Μάρκ. 1,5). Πού είνε εκείνοι πού ρωτούν, πού στηρίζε­ται η εξομολόγησις; Η εξομολόγησις είνε μέσ στήν Καινή Διαθήκη. Έρχονταν στόν Ι­ορ­δάνη, βαπτίζονταν κ εξωμολογούνταν τίς αμαρτίες τους στόν Ιωάννη τόν Πρόδρομο.

Εκεί, ανάμεσα στό πλήθος, ήρθε καί ο Χριστός. Κανείς δέν τόν γνώρισε. Αλλά ο Ιωάννης αντελήφθη, ότι ενώπιόν του δέν είχε έναν απλό άνθρωπο· είχε εκείνον πού λαχταρού­σαν οι αιώνες, είχε τό Μεσσία, τόν Σωτήρα τού κόσμου. Καί υπεκλίθη. Όταν ο Χριστός τού είπε νά τόν βαπτίση, ο Ιωάννης είπε· Είμαι αν­άξιος, «εγώ έχω ανάγκη νά βαπτισθώ από σένα» (Ματθ. 3,14). Τέλος, επειδή ο Χριστός επέμενε, ο Ιωάννης υπέκυψε καί τόν βάπτισε.

Λέει τό ευαγγέλιο κάτι σπουδαίο καί μία λέξι του έχει μεγάλη σημασία. Άν προσέξατε, θ ακούσατε νά λέη, ότιόταν βαπτίσθηκε ο Χριστός «ανέβη ευθύς από τού ύδατος», α­μέσως βγήκε απ τό νερό (έ.α. 3,16). Τί σημασία έ­χει αυτό; Σημαίνει τό εξής. Όλοι οι άλλοι, ως αμαρτωλοί πού ήταν, έμεναν μέσα στά νερά, καί έτσι από κεί εξωμολογούνταν τίς αμαρτί­ες τους, καί άκουγε ο Ιωάννης. Αλλά ο Χριστός μοναδικό φαινόμενο δέν είχε καμμία αμαρτία νά εξομολογηθή· γι αυτό μόλις μπήκε βγή­κε απ τά νερά. Αυτό σημαίνει τό «ευθύς».

Τότε συνέβη τό μέγα μυστήριο. Οι άπιστοι μπορεί ν αμφιβάλλουν. Εμείς πιστεύουμε· ο Χριστιανός έχει καί μία άλλη, έκτη αίσθησι, πού λέγεται πίστις. Μέ τήν πίστι λοιπόν πλησι­άζουμε τό σημερινό μυστήριο, πού υπερβαίνει τή λογική. Τί συνέβη; Σχίσθηκαν οι ουρανοί, ακούστηκε η φωνή τού ουρανίου Πατρός πού μαρτυρούσε ότι «Αυτός είνε ο αγαπητός μου Υιός, εν ώ ευδόκησα» (έ.α. 3,17), καί τό Πνεύμα τό άγιο σέ σχήμα περιστεράς κατήλθε επάνω στό Χριστό γιά νά μαρτυρήση «τού λόγου τό α­σφαλές» (απολυτ.). Αυτό είνε τό μέγα μυστήριο· ότι φανερώθηκε ο Θεός, η αγία Τριάς. Καί κατά τούτο διαφέρουμε απ όλα τά άλλα έθνη καί θρησκεύματα, ότι εμείς πιστεύουμε στήν αγία Τριάδα. Πατήρ, Υιός καί άγιον Πνεύμα· αγία Τριάς, ελέησον τόν κόσμον σου!

* * *

Αυτό τό γεγονός εορτάζουμε σήμερα, αγαπητοί μου. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος σέ μία ομιλία του στά Φώτα λέει, ότι υπάρχουν πέντε βαπτίσματα. Γιά μάς βέβαια τώρα ένα βάπτισμα είνε τό απαραίτητο· γι αυτό ομολο­γούμε «έν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών» (Σύμβ. πίστ.). Ιστορικώς όμως καί αγιογραφικώς υπήρ­ξαν πέντε βαπτίσματα. Ποιά είνε αυτά; Τό έ­να είνε τών Ιουδαίων, τό βάπτισμα τής μωσα­ϊκής νομοθεσίας (βλ. Α΄ Κορ. 10,2). Τό δεύτερο είνε τό βάπτισμα τού Ιωάννου τού Προδρόμου στόν Ιορδάνη (βλ. Ματθ. 21,25 κ.α.). Τό τρίτο είνε τό χριστιανικό βάπτισμα· «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθη­τε, Χριστόν ενεδύσασθε» (Γαλ. 3,27). Τό τέταρτο εί­νε τό βάπτισμα τής μετανοίας καί εξομολογή­σεως. Καί τό πέμπτο, πού κανείς από μάς δέν είνε άξιος γι αυτό, είνε τό μαρτύριο· οι μάρτυρες βαπτίζονται όχι πλέον στά νερά αλλά μέσα στό αίμα τους. Τό βάπτισμα τού αίματος οδηγεί μέ ασφάλεια στή σωτηρία· διότι μετά τό μαρτύριο δέν υπάρχει πλέον αμαρτία.

Εμείς έχουμε βαπτισθή. Αλλά τελευταίως, μέ τή ροπή πού υπάρχει νά εκκοσμικεύσουν τήν πατρίδα μας καί νά τήν αποκόψουν από τίς ρίζες της, όπως πλήττουν τό γάμο, έτσι θέ­λουν νά καταργήσουν καί τό βάπτισμα· θέλουν δηλαδή νά μήν παίρνη τό όνομά του ο άν­θρωπος στήν ιερά κολυμβήθρα, αλλά νά δη­λώνουμε τό όνομα τού παιδιού στό ληξι­αρχείο, σέ κοσμικούς άρχοντας. Εμείς νά παρα­μείνουμε λαός ορθόδοξος, πού πιστεύει καί θρησκεύει. Νά κρατήσουμε τό βάπτισμα καί νά τό δεχώμαστε ως ιερό μυστήριο.

Επειδή όμως μετά τό βάπτισμα πέφτουμε σέ διάφορα αμαρτήματα, νά μή αμελούμε καί τό άλλο βάπτισμα, τής μετανοίας. Η Εκκλησία μας έχει θεσπίσει τό μυστήριο τής μετανοίας καί εξομολογήσεως. Ακούσαμε στόν ε­σπερινό τόν προφήτη νά φωνάζη· «Λούσασθε καί καθαροί γίνεσθε» (Ησ. 1,16· Ζ΄ ανάγν. εσπερινού). Νά υπακούσουμε στή φωνή αυτή, νά περάσουμε τόν Ιορδάνη τής εξομολογήσεως καί νά πλυθούμε στό δάκρυ τής μετανοίας.

Είθε ο Θεός, τό Πνεύμα τό άγιο, νά φωτίση όλους μας, ώστε τό νέο αυτό έτος νά είνε έ­τος μετανοίας. Μετανοίας τών αρχόντων μας, τών πλουσίων, τών πτωχών, τών εργα­τών, τών αξιωματικών, τών στρατιωτών, τών κληρι­κών, τών επισκόπων, μετανοίας μικρών καί μεγάλων. Διότι μόνο έτσι τό έθνος μας θά είνε ευλογημένο εις αιώνας αιώνων· αμήν.

() επίσκοπος Αυγουστίνος

Απομαγνητοφωνημένη ομιλία, η οποία έγινε στόν ι. ναό Αγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τήν Τετάρτη 6-1-1982.