Προηγιασμένη: Η θεία λειτουργία που τελείται, αγαπητοίμου, κατά κανόνα την Τετάρτη και την Παρασκευή των εβδομάδων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ονομάζεται προηγιασμένη.
Γιατί ονομάζεται έτσι, και για ποιο λόγο θεσπίσθηκε η λειτουργία αυτή, είνε ανάγκη νάεξηγήσουμε με λίγα απλά λόγια.
Για να τελεσθή η θεία λειτουργία, χρειάζεται άρτος και οίνος, ψωμί και κρασί. Χωρίς αυτά λειτουργία δεν γίνεται. Αυτά ο ιερεύς τα βάζει επάνω στην αγία τράπεζα· τον άρτο στο δισκάριο και τον οίνο στο άγιο ποτήριο.Το ψωμί και το κρασί μένουν έτσι μέχρι τέλους της λειτουργίας; Όχι. Μένουν κρασί και ψωμί μέχρι το σημείο εκείνο που ακούμε «Τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν, κατά παν τα και διά πάντα» . Εκείνη τη στιγμή ο ιερεύς μέσα στο άγιο βήμα προσεύχεται, και οι Χριστιανοί έξω γονατιστοί προσεύχονται, και όλη η Εκκλησία παρακαλεί το Θεό, για να γίνη το θαύμα, το θαύμα των πιστών – εκείνοι πούδέν πιστεύουν, όσα και να τους πούμε, δεν παραδέχονται το θαύμα. Την ώρα που ο ιερεύς παρακαλεί και λέει «Μεταβαλών τω Πνεύματί σου τω αγίω» , την ώρα εκείνη το Πνεύμα το άγιο καταβαίνει, και το ψωμί γίνεται σώμα Χριστού και το κρασί γίνεται αίμα Χριστού . Αυτό είνε το θαύμα.
-Μα…, θα πη κάποιος ολιγόπιστος.Δεν έχει μα. Αν δεν έχης πίστι , μην πατάςστήν εκκλησία. Προτιμότερο να κάθεσαι στόσπίτι σου η στο καφφενείο, παρά να πας στήνεκκλησία χωρίς να πιστεύης.Την ώρα λοιπόν που γονατίζουμε, στο «Τα σα εκ των σων…» , γίνεται το μεγάλο θαύμα.
–Μα πως ; θα ρωτήσετε.
Σας ερωτώ κ᾿ εγώ· είνε το μόνο μυστήριο; Όσοι απορούν, πως γίνεται το ψωμί σώμα Χριστού και το κρασί αίμα Χριστού, τους απαντούμε, ότι δεν είνε αυτό το μόνο μυστήριο.
Όλη η ζωή είνε γεμάτη μυστήρια .
Αν πας λ.χ. σ᾿ ένα αμπέλι , τι βλέπεις; Ένα κούτσουρο και μία ρίζα. Η ρίζα τι κάνει; Ρουφάει νερό, και το νερό γίνεται σταφύλι, γίνεται κρασί . Ρωτήστε όποιον γεωπόνο θέλετε·πως η ρίζα της κληματαριάς παίρνει το νερόκαί το κάνει κρασί; Δεν μπορεί να μας εξηγήση. Ένα περιβόλι, έχει λεμονιές, πορτοκαλιές, μηλιές κ.τ.λ.. Τι τραβάνε οι ρίζες τους; Νερό ·και το νερό αυτό η λεμονιά το κάνει λεμόνι,η πορτοκαλιά πορτοκάλι, η μηλιά μήλο. Πώςγίνεται αυτό; Μυστήριο , δεν μπορείς να τόερμηνεύσης. Άνοιξε και τα σπλάχνα της γης· θα βρης κάρβουνο. Το κάρβουνο αυτό ζυμώνεται εκεί και γίνεται διαμάντι! Ε λοιπόν· αυτός πούπαίρνει το κάρβουνο και το κάνει διαμάντι,αυτός που παίρνει το νερό και το κάνει κρασί, αυτός που παίρνει το νερό και το κάνει λεμόνι η πορτοκάλι, αυτός μπορεί να πάρη εδώ το ψωμί και να το κάνη σώμα Χριστού και το κρασί να το κάνη αίμα Χριστού. Και αυτό το θαύμα γίνεται την ώρα που προσεύχεται ο ιερεύς. Πίστις χρειάζεται.
Πότε γίνεται το θαύμα; Στη θεία λειτουργία του ιερού Χρυσοστόμου και του μεγάλου Βασιλείου . Στη λειτουργία των προηγιασμένων δεν γίνεται μεταβολή, δεν γίνεται αυτότό θαύμα.
–Δεν γίνεται θαύμα; Τι λες;
Δεν γίνεται, γιατί έχει γίνει. Τα τίμια δώραείνε ήδη αγιασμένα, είνε «προηγιασμένα» .Αυτά που έχουμε επάνω στην αγία τράπεζα,δεν γίνονται την ώρα αυτή σώμα και αίμα Χριστού, αλλά έχουν γίνει προηγουμένως. Πότε;Το Σάββατο η την Κυριακή , στην προηγουμέ-νη θεία λειτουργία, ο ιερεύς κρατάει τον αγιασμένο άρτο και τον φυλάει για την προηγιασμένη. Γι᾿ αυτό βλέπετε στις άλλες θείες λειτουργίες, στη μεγάλη είσοδο, όταν βγαίνειο ιερεύς και κρατάει τα άγια στο «Οι τα Χερουβίμ μυστικώς εικονίζοντες…» , δεν γονατίζουμε· γιατί δεν είνε ακόμα αγιασμένα. Ενώστήν προηγιασμένη από την πρώτη στιγμή είνε αγιασμένα όλα· γι᾿ αυτό όταν γίνεται η μεγάλη είσοδος και ψάλλουμε το «Νυν αι δυνάμεις των ουρανών…» , γονατίζουμε όλοι·διότι περνάει ο Χριστός. Αυτή είνε η διαφοράτής προηγιασμένης θείας λειτουργίας απότίς άλλες τις τέλειες θείες λειτουργίες.
–Μα, θα πήτε, γιατί να αγιάζωνται από την προηγουμένη θεία λειτουργία;
Υπάρχει ανάγκη . Διότι τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή μόνο Σάββατο και Κυριακή επιτρέπεται να γίνεται πλήρης θεία λειτουργία.
–Γιατί όχι και τις άλλες ημέρες της εβδομάδος;Διότι η θεία λειτουργία είνε πανήγυρις, είνε Πάσχα Κυρίου, είνε χαρμόσυνη εορτή. Καίεπειδή η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είνε πένθιμη περίοδος, δεν επιτρέπεται θεία λειτουρ-γία παρά μόνο Σάββατο και Κυριακή. –Αυτός μόνο είνε ο λόγος;Είνε και ο εξής. Όσοι ήθελαν να κοινωνή-σουν, έπρεπε να περιμένουν το Σάββατο καίτήν Κυριακή. Οι Χριστιανοί όμως των πρώτωναιώνων δεν μπορούσαν να μείνουν Δευτέρα,Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή χωρίς θεία κοινωνία.
Ήθελαν να κοινωνούν τακτικά, είχαν μεγάλο πόθο. Ο μέγας Βασίλειος λέει, ότι οι Χριστιανοί τότε κοινωνούσαν καίΤετάρτη και Παρασκευή και κάθε μέρα ακόμη. Γι᾿ αυτούς λοιπόν τους ζωντανούς Χριστιανούς, που είχαν ζήλο, η Εκκλησία ώρισε να γίνεται η προηγιασμένη θεία λειτουργίακαί να κοινωνούν οι πιστοί. Με την προηγιασμένη θεία λειτουργία δίδεται η ευκαιρίαστούς Χριστιανούς να κοινωνούν συχνά.Τώρα άλλαξαν τα χρόνια.
Οι Χριστιανοί ει νε τόσο ψυχροί και αδιάφοροι, που πολλοί κοινωνούν μια φορά το χρόνο , τη Μεγάλη Πέμπτη η τη νύχτα της Αναστάσεως η τα Χριστούγεννα. Μερικοί πάλι κοινωνούν δυό η τρεις φορές το χρόνο. Κάποιοι άλλοι σπάνιακοινωνούν.Η προηγιασμένη είνε μια απόδειξις, ότι η Εκκλησία μας προτρέπει να κοινωνούμε όσομπορούμε συχνότερα . Εμείς ποια συμβουλήνά δώσουμε στη σημερινή μας εποχή; Τίθεταιτό ερώτημα· να κοινωνούμε δύο η τρεις φορές την εβδομάδα, όπως οι πρώτοι Χριστιανοί;
Να κοινωνούμε πέντε και δέκα φορές τόχρόνο; Να κοινωνούμε μόνο το Πάσχα και τάΧριστούγεννα;Εμένα ρωτάτε; Ρωτήστε τον ιερό Χρυσόστομο· και ο,τι μας πη εκείνος, αυτό να κα-νουμε. Ρώτησαν πράγματι το Χρυσόστομο,που έκανε τη θεία Λειτουργία, και ο άγιος πατέρας τους απήντησε· «Είσαι έτοιμος; Κοινώνα κάθε μέρα . Δεν είσαι έτοιμος; ούτε τη Λαμπρή να μην κοινωνήσης· γιατί και ο Ιούδας κοινώνησε αλλά κολάστηκε».Αυτό είνε το μεγάλο ζήτημα· όχι πόσες φορές θα κοινωνούμε, αλλά πόσες φορές θα είμαστε έτοιμοι . Και γιατί να μην είμαστε έτοιμοι; Από μας εξαρτάται να ετοιμαστούμε .Βέβαια είμαστε αμαρτωλοί, έχουμε ακάθαρτη ψυχή, είμαστε ανάξιοι να πλησιάσουμε τη θεία κοινωνία. Αλλ᾿ υπάρχει τρόπος να καθαριστούμε. Δίπλα μας τρέχει το ποτάμι. Είμαστε ακάθαρτοι; ας πάμε να καθαριστούμε .Έρχεται Λαμπρή και θα πρέπη να είνε όλακαθαρά· τα ποτήρια, τα τζάμια, τα παράθυρα,τα έπιπλα… Τα πάντα καθαρά, και η καρδιάμας να είνε ακάθαρτη; Όπως οι νοικοκυρέςέχουν μεγάλη φροντίδα για το σπίτι, έτσι νάφροντίσουμε όλοι να καθαρίσουμε και την ψυχή μας από τις αμαρτίες. Πλυντήριο και ποτάμι που καθαρίζει είνε η μετάνοια και ηιερά εξομολόγησις. Στην εξομολόγησι να πάμε όλοι· και ο πιο άγιος ακόμα να περάση από ιερά εξομολόγησι, να καθαριστή· και όταν είνε καθαρός, τότε να προσέλθη στη θεία κοινωνία.
Η θεία κοινωνία, γι᾿ αυτόν που ετοιμάστηκε, θα είνε ζωή, θα είνε απόλαυσις, θα είνε φάρμακο, θα είνε αυτός ο Χριστός στην καρδιά του.
Αυτά, αγαπητοί μου, είχα να σας πω ως προς τα προηγιασμένα άγια δώρα.
Συνεπώς, όσοι από σας κάνατε τη θυσία να νηστέψετε σήμερα, όσοι έχετε προετοιμαστήκαί εξομολογηθή τα αμαρτήματά σας, όσοι αισθάνεστε το Χριστό μέσα στην καρδιά σας,να πλησιάσετε τώρα που θα βγη το άγιο ποτήριο και να κοινωνήσετε. Οι άλλοι δεν πρέπει να κοινωνήσουν, αλλά να φροντίσουν να τακτοποιήσουν τον εαυτό τους, να πλύνουνμέ την εξομολόγησι τα ακάθαρτα που έχουν μέσα στην ψυχή τους, και έτσι καθαροί πλέον να πλησιάσουν τα άγια των αγίων και να εορτάσουν τα πάνσεπτα πάθη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και την ένδοξο ανάστασί του· αμήν.
(†) επίσκοπος Αυγουστίνος-
Απομαγνητοφωνημένη ομιλία, η οποία έγινε στον ι. ναό Αγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης την Τετάρτη 23-4-1975.
