Ελλαδική Εκκλησία: Το εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας και η εκ μέρους του Οικ. Πατριαρχείου αναγνώριση ως αυτοκεφάλου Εκκλησίας των σχισματικών της χώρας αυτής έχει προκαλέσει τη διάσπαση της Ορθοδοξίας.
Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Πρόκειται για σοβαρότατο ποιμαντικό, πνευματικό και εκκλησιαστικό πρόβλημα, που έχει άμεσα ολέθριες επιπτώσεις στην εικόνα προς τα έξω της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Την ώρα που γράφονται οι γραμμές αυτές προβλήματα υπάρχουν και είναι γνωστά παγκοσμίως στις σχέσεις μεταξύ του Οικ. Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου της Μόσχας, μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των Πατριαρχείων Ιεροσολύμων, Αντιοχείας και Σερβίας μεταξύ του Οικ. Πατριαρχείου και των Εκκλησιών Αλβανίας, Τσεχίας και Σλοβακίας, Πολωνίας, μεταξύ του Οικ. Πατριαρχείου και της πλειονότητας των ενοριών των ρωσικής παράδοσης εμιγκρέδων της Δυτικής Ευρώπης, μεταξύ του Πατριαρχείου της Μόσχας και του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, μεταξύ του Πατριαρχείου της Μόσχας και του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου και όσων Μητροπολιτών της Εκκλησίας της Ελλάδος τον ακολούθησαν στην απόφασή του να αναγνωρίσει τους σχισματικούς της Ουκρανίας. Αν αυτά προστεθούν στα προϋπάρχοντα ζητήματα αντιθέσεων που έχουν προκύψει στην Εσθονία, στην Ιαπωνία, στη Διασπορά και με τους Παλαιοημερολογίτες και στα επερχόμενα των εθνοφυλετιστών του Μαυροβουνίου και των Σκοπίων συμπληρώνεται η εικόνα μιας διασπασμένης Ορθοδοξίας, που μπλεγμένη στα δίχτυα των εσωτερικών διαμαχών στερείται κύρους και λόγου, για να πολεμηθεί η παρακμή, στην οποία βρίσκεται ο κόσμος και να ξεφύγει από τον γλιστερό και αυτοκαταστροφικό δρόμο του ωφελιμισμού και του ηδονισμού που ακολουθεί.
Οι ημέρες αυτές που διέρχεται η Ορθοδοξία είναι αρνητικά ιστορικές. Το βάρος πέφτει στους Προκαθημένους των δεκατεσσάρων τοπικών Εκκλησιών, οι οποίοι έχουν την ευθύνη για την προκληθείσα κατάσταση. Είναι λυπηρό για εκείνους από τους προκαθημένους των δεκατεσσάρων τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών το γεγονός ότι δεν έχουν πολλά βιολογικά περιθώρια για να ιδούν πάλι ενωμένη την Ορθοδοξία.
Θυμίζουμε τις ηλικίες τους: Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος 80 ετών, Αλβανίας Αναστάσιος 91, Σερβίας Ειρηναίος 90, Γεωργίας Ηλίας 87, Ελλάδος Ιερώνυμος 82, Πολωνίας Σάββας 82, Βουλγαρίας Νεόφυτος 75, Ρωσίας Κύριλλος 74. Οι άλλοι είναι κάτω των 70 ετών.
Όπως γράψαμε σε προηγούμενα κείμενα οι ΗΠΑ από καιρό επιδιώκουν να θέσουν υπό την ολική επιρροή τους την Ουκρανία. Στην επιδίωξή τους αυτή εδώ και δύο χρόνια έχουν εντατικοποιήσει την χρησιμοποίηση των σχισματικών Ορθοδόξων Χριστιανών, των προσδεδεμένων στην φιλοδυτική κρατική ουκρανική εξουσία. Αυτό πλέον γίνεται απροκάλυπτα. Στην εφημερίδα «Τα Νέα» και στις 10 Φεβρουαρίου 2020 ο ανταποκριτής της εφημερίδας στο Κίεβο και υποστηρικτής της κρατικής Εκκλησίας των σχισματικών Κώστας Ονισένκο γράφει ότι ο επικεφαλής της Μητροπολίτης Επιφάνιος ανακοίνωσε τη δημιουργία δύο ιδρυμάτων. Και προσθέτει: «Ανάμεσα σε εκείνους που δήλωσαν άμεσα υποστήριξη όσον αφορά τα Ιδρύματα είναι και ο υπουργός Εξωτερικών της Αμερικής Μάικ Πομπέο, ο οποίος βρέθηκε στο Κίεβο την προηγούμενη εβδομάδα» (Σελίς 53). Όπως γράφει ο ανταποκριτής το ένα Ίδρυμα θα παρέχει οργανωτική και άλλη βοήθεια εντός της Εκκλησίας και θα ασχολείται και με ανθρωπιστικό έργο. Το δεύτερο θα ασχολείται με την επικοινωνία της Κρατικής Ουκρανικής Εκκλησίας (ΚΟΕ) με οργανώσεις πολιτών, ιδιωτικά και δημόσια ιδρύματα της Ουκρανίας και του εξωτερικού. Προφανώς οι άμοιροι της Ορθοδόξου Παραδόσεως Αμερικανοί εκλαμβάνουν την ΚΟΕ ως μία επιχείρηση, που έχει ανάγκη πελατείας και, επομένως, εξουδετερώσεως του ανταγωνισμού…
Είναι αληθές ότι δια της κοσμικής ισχύος τους οι γραφειοκράτες του βαθέος κράτους των ΗΠΑ θεωρούν ότι ο «πολιτισμός» τους πρέπει να επιβληθεί σε όλο τον χριστιανικό κόσμο. Βλέπουν τους μη αμερικανούς στην κουλτούρα, όπως οι καουμπόηδες τους ινδιάνους κατά τους 180 και 19ο αιώνες και επιδιώκουν να τους «εκπολιτίσουν». Για τους Ουκρανούς θεωρούν ότι πρέπει να αποσπασθούν από την σλαβική τους παράδοση και να «εκσυγχρονισθούν», όπως παλαιότερα οι Κροάτες και οι Πολωνοί… Δεν καταλαβαίνουν και δεν θέλουν να καταλάβουν τι σημαίνει για τους Ρώσους η Ουκρανία.
Η Ελέν Καρέρ ντ’ Ανκός*, γεωργιανής καταγωγής, ισόβια γραμματέας της Γαλλικής Ακαδημίας και ιστορικός, σε συνέντευξη της στο περιοδικό «Le Point» (τεύχος 2247, 1 Οκτωβρίου 2015, σελ. 93)
είπε: «Για τους Ρώσους η Ουκρανία είναι ομοούσια με τη Ρωσία… Ο Γιέλτσιν όταν συζητείτο στο Μπελοβέγιε** το μέλλον των τριών χωρών (Ρωσίας, Ουκρανίας, Λευκορωσίας) εκλιπαρούσε για να υπάρξει ενότητα μεταξύ τους. Για αυτήν την ενότητα ο Γιέλτσιν δεν έθεσε το θέμα της Κριμαίας, να περάσει υπό την Ρωσία, αφού δεν είχε καμία σχέση με την Ουκρανία. Στις παροτρύνσεις των συμβούλων του απάντησε ότι έπρεπε να είναι οι ηγέτες των τριών χωρών ενωμένοι μέχρι τέλους και αν έθετε το θέμα της Κριμαίας φοβόταν πως ο Ουκρανός πρόεδρος Κράβτσουκ θα αποχωρούσε…». Όταν ο Γιέλτσιν πήγε στο Παρίσι, το 1988, για να παρουσιάσει το βιβλίο του τον ερώτησε η ντ’ Ανκός: «Τι γίνεται με την Αυτοκρατορία;» Και αυτός της απάντησε: «Η αυτοκρατορία αποσυντίθεται, γνωρίζω ότι πρέπει να τη διαλύσουμε, αλλά πρέπει να σώσουμε με κάθε τίμημα την ενότητα των τριών σλαβικών λαών». Και σχολιάζει η ντ’ Ανκός: « Για τον Γιέλτσιν η Ουκρανία είναι η κοιτίδα της Ρωσίας και της Λευκορωσίας, είναι η λευκή Ρωσία… Δεν είναι δυνατόν να χωριστούμε μου είπε».
Η προσδοκία του Οικ. Πατριάρχου, του Μητροπολίτου Περγάμου κ. Ιωάννου και του Μητροπολίτου της ΚΟΕ Επιφανίου είναι ότι κάποια στιγμή θα τελειώσει το θέμα, όλοι θα αποδεχθούν τα τετελεσμένα από το Φανάρι και θα επανέλθει η ενότητα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Μάλιστα στην προαναφερθείσα ανταπόκριση από το Κίεβο γράφεται ότι ο κ. Επιφάνιος δήλωσε ότι αναμένει το 2020 να τον αναγνωρίσουν και άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, μετά το Πατριαρχείο της Αλεξανδρείας και την Εκκλησία της Ελλάδος.
Το πρόβλημα δεν είναι απλό. Αντίθετα μείζων της αναγνώρισης από άλλες Εκκλησίες είναι η ανθεκτικότητα και η εμμονή στην πατροπαράδοτη Πίστη τους των Ορθοδόξων Ουκρανών. Παρά τον πόλεμο που γίνεται για να αποσπασθούν, με τη βία ουσιαστικά, ναοί από την Κανονική Εκκλησία και να προσχωρήσουν Αρχιερείς, ιερείς και πιστός λαός σε αυτήν είναι απογοητευτικά τα αποτελέσματα για τον κ. Επιφάνιο και τους υποστηρικτές του. Ο ίδιος αναφέρει ότι επί των 12.000 ενοριών της κανονικής Εκκλησίας οι 600 έχουν προσαρτηθεί. Κατά την κανονική Εκκλησία είναι λιγότερες από 300. Είναι χαρακτηριστικός ο τίτλος και το ρεπορτάζ του Ρωμαιοκαθολικού πρακτορείου – ιστοσελίδας Portail Catholique Suisse (cat.ch) της 4ης Δεκεμβρίου 2019. Γράφει: «Η νέα Ουκρανική μη κανονική Εκκλησία παραμένει μικρή μειοψηφία»
και σημειώνει ότι με παράνομους τρόπους 220 ενορίες προσαρτήθηκαν σε αυτήν και μόνο 78 οικειοθελώς.
Επίσης στις 16 Δεκεμβρίου 2019 το Καθολικό Κέντρο των ΜΜΕ (Cath-Info) έχει εκτενές ρεπορτάζ για το εκκλησιαστικό ουκρανικό ζήτημα, με τίτλο «Έναντι της Κωνσταντινούπολης η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας αντέχει». Στο ρεπορτάζ αναφέρονται οι πιέσεις που δέχονται οι κληρικοί της και ο πιστός λαός και οι μεθοδεύσεις που επιχειρούνται για να καταληφθούν ενορίες. Όμως αντί να αναπτυχθεί η Εκκλησία των σχισματικών δέχθηκε κτύπημα από το εσωτερικό της, με την αποστασιοποίηση του Φιλάρετου από αυτήν και την εκ μέρους του αναβίωση του «Πατριαρχείου του Κιέβου»…
Η εκτίμηση των Φαναριωτών περί της λύσης του εκκλησιαστικού ζητήματος της Ουκρανίας είναι προφανώς λανθασμένη. Όπως εξηγήσαμε πάρα πάνω για τους Ρώσους η Ουκρανία δεν είναι η Εσθονία. Και αν όλες οι Εκκλησίες υποχωρούσαν δέχονταν την ενέργεια του Οικ. Πατριαρχείου η Ρωσική Εκκλησία ΠΟΤΕ δεν θα την δεχθεί. Θα ήταν ως να προδίδει το λαό της, όταν μάλιστα μέσα στην Ουκρανία η μεγάλη πλειοψηφία των Ορθοδόξων παραμένει στο πλευρό της. Αλλά προς το παρόν ΟΥΔΕΜΙΑ άλλη Εκκλησία δείχνει να στέργει στην αναγνώριση των σχισματικών.
Ο Οικ. Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος είναι σε δύσκολη θέση. Από «εκκλησιαστικός ηγέτης 300 εκατομμυρίων Ορθοδόξων», όπως τον προβάλλει το Φανάρι, σήμερα εκπροσωπεί περίπου 25 εκατομμύρια… Και δεν εκφράζει την ενότητα, όπως ο ίδιος υποστηρίζει. Κάθε άλλο. Αν και ικανός σε πολλά και με σημαντικό έργο εντός της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως και στην Μητρόπολη Ίμβρου – Τενέδου, αν δεν αλλάξει κάτι εντυπωσιακά, θα μείνει στην Εκκλησιαστική Ιστορία ως ο Οικ. Πατριάρχης που προκάλεσε σχίσμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Ώριμος πια οφείλει να σκεφθεί και να προβληματισθεί πάνω στα όσα του είχε πει ο Γέροντάς του, Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων κατά την εις Διάκονο χειροτονία του. Ελέχθησαν στο Ναΰδριο της Ι. Θεολογικής Σχολής Χάλκης, την 19η Οκτωβρίου 1969:
«Ιερολογιώτατε και αγαπητέ Διάκονε και υιέ κατά πνεύμα κ. Βαρθολομαίε….
Η στιγμή αυτή είναι στιγμή βαθείας περισυλλογής και περισσότερον σιωπής και όχι των λόγων. Δια τούτο θα σοι είπω μόνον λόγον ένα: Έρχεσαι ίνα λάβης την χάριν. Αυτή είναι το κύριον. Αυτή είναι η
αποφασίζουσα εις το τέλος. Αλλά για να γίνη αυτό πρέπει να κενωθής δια να δοθή τόπος εις την χάριν.
Η αμαρτία και η κακία είναι πολύμορφος, αλλά η ρίζα της αμαρτίας και της κακίας είναι το «εγώ» ημών, η φιλαυτία, η ιδιοτέλεια, η υπερηφανία και δη η πνευματική υπερηφανία. Φυλάξου από τούτων. Κενώθητι. Ταπεινώθητι. Και κυρίως δος θέσιν τη θεία Χάριτι. Και μείνον δια βίου, μέχρι τέλους, μέχρι της αποδόσεως λόγου τω Κυρίω κεχαριτωμένος παρά Θεού, κεχαριτωμένος παρά ανθρώποις. Αμήν».
Δεν υπάρχει λόγος να ασχοληθεί το παρόν κείμενο με τους Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο και Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο και την υστεροφημία τους. Οι άνθρωποι στην παρούσα ζωή την ησυχία τους εξασφάλισαν και θερμώς επαινούνται από τους Αμερικανούς αξιωματούχους και από τον Οικ. Πατριάρχη…
Κάποιοι Μητροπολίτες εκφράζουν την ελπίδα ότι οι διάδοχοι των σημερινών Προκαθημένων θα επαναφέρουν την ενότητα στην Ορθοδοξία και θα Της ξαναδώσουν το κύρος, που Της πρέπει. Η ελπίδα είναι μια αρετή για τον Χριστιανό, που πηγάζει από την Πίστη του. Ένας Μητροπολίτης υποστηρίζει ότι οι διχοστασίες και τα σχίσματα στην Ορθοδοξία είναι απόδειξη πως είναι η αληθινή Εκκλησία, που πολεμιέται από γήινες και υπερβατικές δυνάμεις, αλλά, όπως πρόσθεσε, «ο Κύριος μας έχει διαβεβαιώσει ότι και πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής».-
*Η συνέντευξη δόθηκε με την ευκαιρία της εκδόσεως του βιβλίου της «Τα έξι χρόνια που άλλαξαν τον κόσμο, 1985 – 1991. Η πτώση της σοβιετικής αυτοκρατορίας» (Helene Carrere d’Encausse “Six annees qui ont change le monde, 1985-1991. La chute de l’ empire sovietique”, Fayard, 2015).
**Στo Μπελοβέγιε της Λευκορωσίας, έγινε στις 8 Δεκεμβρίου 1991 η συμφωνία μεταξύ των ηγετών της Ρωσίας (Γιέλτσιν), Ουκρανίας (Κράβτσουκ) και Λευκορωσίας (Σούσκεβιτς) για το καθεστώς που διέπει τις σλαβικές αυτές χώρες μετά την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας.
