Δημητριάδος Ιγνάτιος: Θα βρούμε το θάρρος της αυτοκριτικής και της έμπρακτης μετάνοιας;

Του Μητροπολίτη Δημητριάδος κ. Ιγνατίου
Από το ένθετο της εφημερίδας «δημοκρατία» για την Ορθοδοξία

Το Τριώδιο, που ανοίγει αύριο, αποτελεί το πρώτο στάδιο της προετοιμασίας μας για τα Πάθη και την Ανάσταση του Χριστού. Και οι δύο πρώτοι πρωταγωνιστές στην αρχή αυτής της μεγάλης διαδρομής στέκονται ο Τελώνης και ο Φαρισαίος.

Η παρουσία τους δεν είναι τυχαία. Η συμπεριφορά και των δύο αποτελεί σαφές μήνυμα για κάθε άνθρωπο και κάθε εποχή… ότι κάθε προσπάθεια εξόδου από κάθε είδους κρίση είτε θα εμποδιστεί από την άρνηση του Φαρισαίου να αναγνωρίσει τα λάθη του είτε θα διευκολυνθεί από τη διάθεση του Τελώνη να κάνει την αυτοκριτική του.

Οι εποχές που ζούμε είναι εποχές δράσης. Απαιτούν εγρήγορση, σχεδιασμό και αναγνώριση λαθών, προκειμένου να μην επαναληφθούν. Αυτή η διαδικασία, όμως, προϋποθέτει μια επιλογή: Θα ξοδέψουμε όλες μας τις δυνάμεις στην αναζήτηση ενόχων, που πάντα είναι άλλοι, εκτός από μας; Ή θα βρούμε το θάρρος της αυτοκριτικής και της έμπρακτης μετάνοιας;

Οι άνθρωποι που χειρίζονται τις τύχες του ελληνικού λαού, είτε σε πολιτικό είτε σε πνευματικό επίπεδο, επικαλούνται συχνά τις μεγάλες ευθύνες τους, προκειμένου να απαντήσουν στο παράπονο ή στην οργή για πολλές από τις επιλογές και τις αποφάσεις τους. Δυστυχώς, όμως, αρνούνται να αποδεχθούν τη μεγαλύτερη ευθύνη τους: Την αυτοκριτική. Αλλά και όταν ψελλίζουν αυτήν τη λέξη, ο κόσμος γίνεται αποδέκτης όχι του πνεύματος της συντριβής ενός Τελώνη, αλλά του πνεύματος της αλαζονείας ενός Φαρισαίου. Είναι ακριβώς αυτό το πνεύμα που ευθύνεται για την πλήρη απαξίωση της κάθε είδους ηγεσίας αυτού του τόπου, αλλά και για την πλήρη άρνηση υποστήριξης των όποιων μέτρων και των όποιων πρωτοβουλιών λαμβάνονται από εκείνην εκ μέρους του λαού.

Η άρνηση αυτοκριτικής εκ μέρους πολιτικών και πνευματικών ταγών, όμως, δεν πρέπει να αποτελέσει άλλοθι μιας αντίστοιχης άρνησης εκ μέρους των απλών μελών της κοινωνίας μας. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, όταν όλοι γνωρίζουμε ότι οι ηγεσίες ρυθμίζουν πολλές φορές τη στάση τους ανάλογα με την ανοχή ή ακόμη και τη σιωπηλή προτροπή της ευρύτερης κοινωνίας. Μια κοινωνία με νοθευμένες αξίες και χαλαρά κριτήρια αξιολόγησης είναι αδύνατον να κρίνει και να αντισταθεί σε αποφάσεις που αφορούν ακόμη και την ίδια την επιβίωσή της.

Ακόμη χειρότερα, μια κοινωνία με συμπεριφορές αυθαιρεσίας και ευκολίας στην παρανομία σε κάθε δραστηριότητά της ουσιαστικά αθωώνει την αυθαιρεσία και την παρανομία της όποιας εξουσίας, περιοριζόμενη σε κραυγές και εκδηλώσεις εκτόνωσης και θυμού, θυμίζοντας και αυτή ένα άλλο είδος Φαρισαίου.

Είναι γεγονός ότι την αυτοκριτική την αποφεύγουν τόσο οι υψηλά όσο και οι χαμηλά ιστάμενοι. Οι μεν πρώτοι θεωρούν ότι θα τους αφαιρέσει κύρος. Οσο για τους δεύτερους, την κατηγορούν ως αιτία εξομοίωσης των ευθυνών και τελικά αδράνειας και ατιμωρησίας. Ομως πίσω και από τις δύο αυτές συμπεριφορές κρύβεται μια κοινή αιτία με πνευματικό περιεχόμενο: Η άρνηση να αλλάξουμε. Ισως διότι ο μακρόχρονος εθισμός στα κοντόφθαλμα οφέλη της διαφθοράς έχει εξοβελίσει εντελώς το όραμα μιας κοινωνικής ζωής στηριγμένης στην ισονομία και την προσωπική ευθύνη. Ισως όμως και διότι η άρνηση της προσωπικής αλλαγής να έχει ένα βαθύτερο αίτιο: Την έλλειψη θάρρους.

Φαίνεται ότι αυτά που φοβόμαστε δεν είναι μόνο τα μέτρα και η χρεοκοπία. Ενας φόβος μεγαλύτερος δείχνει να έχει καταλάβει την ψυχή μας: Ο φόβος αναγνώρισης των λαθών μας και ο καταλογισμός των προσωπικών μας ευθυνών. Αυτόν τον φόβο πρέπει να αντικαταστήσει επειγόντως το θάρρος της αυτοκριτικής. Είναι το θάρρος εκείνο που απέκτησε ο Τελώνης και που φαίνεται να αποτελεί τη βασική προϋπόθεση Ανάστασης.