1. Η σημερινή ευαγγελική περικοπή, αδελφοί χριστιανοί, λέγεται στην εκκλησιαστική γλώσσα «Κυριακή της Σαμαρείτιδος». Πολλά είναι τα θέματα, που μπορεί να τονίσει κανείς από το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα της Κυριακής αυτής, αλλά ο νούς μου έκλινε σε ένα θέμα, πάνω στο οποίο θέλω να σας πω ολίγα λόγια. Παρακαλώ, χριστιανοί μου, να έχω την προσοχή σας στα όσα θα σας πω.
Η Σαμαρείτιδα γυναίκα, για την οποία μας μιλούσε το σημερινό άγιο Ευαγγέλιο, ήταν μια αμαρτωλή γυναίκα. Και όχι μόνο αμαρτωλή, αλλά και αιρετική. Μάλιστα, όπως φαίνεται, ήταν σκληρή αιρετική. Αφού δεν ήθελε να δώσει ούτε νερό (!) στον Ιουδαίο συνομιλητή της, γιατί αυτός ήταν αντίθετος από την δική της πίστη. Ακούστε: Οι Σαμαρείτες ήταν και αυτοί αρχικά ενωμένοι με τους Ιουδαίους, αλλά με την αιχμαλωσία τους στους Ασσυρίους, παραμόρφωσαν και την πίστη τους και τα ήθη τους. Και όταν επανήλθαν στην πάτριο γη, δεν φρόντισαν να ενωθούν με τον πρώτο τους κορμό, τους Ιουδαίους, που κρατούσαν την σωστή θρησκευτική γραμμή, με κέντρο την Ιερουσαλήμ, αλλά δημιούργησαν μία ανεξάρτητη κοινότητα, με δικό τους πνευματικό κέντρο στο όρος Γαριζείν. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι οι Σαμαρείτες από την Παλαιά Διαθήκη δεν δέχονταν τα βιβλία των Προφητών, αλλά για Βίβλο τους πήραν μόνο τα πέντε βιβλία του Μωυσή. Έτσι η Βίβλος τους ονομάστηκε «Σαμαρειτική Πεντάτευχος». Αλλά, γιατί ονομάστηκε έτσι η Βίβλος τους, αφού είναι βιβλία του Μωυσή; Γιατί και αυτά τα βιβλία οι Σαμαρείτες τα νόθευσαν. Όπως υπολογίζουν οι θεολόγοι, που ασχολούνται με τα θέματα αυτά – ακούστε –, σε 6.000 σημεία οι Σαμαρείτες νόθευσαν την Πεντάτευχο του Μωυσή για να κάνουν δική τους Πεντάτευχο. Δηλαδή, οι Σαμαρείτες ήταν «πέρα για πέρα» που λέμε σε πλάνη και σε αίρεση.
Και όμως, αγαπητοί μου χριστιανοί, για να σώσει ο Χριστός αυτήν την αμαρτωλή και αιρετική γυναίκα, ήλθε κατάκοπος από πολλή πεζοπορία – «κεκοπιακώς εκ της οδοιπορίας», έλεγε το Ευαγγέλιο – και συναντήθηκε μαζί της στο πηγάδι. Και την έσωσε. Αλλά μας ενδιαφέρει να μάθουμε πως φέρθηκε ο Χριστός σ᾽ αυτήν, για να φερόμαστε και ᾽μείς έτσι προς κάποιο αιρετικό.
2. Κατά πρώτον έχουμε να πούμε ότι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός δεν είπε τίποτε από την αρχή στην Σαμαρείτιδα γυναίκα για την θρησκευτική της πλάνη. Ο διάλογός Του μαζί της άρχισε πολύ απλά και φυσικά. Της ζήτησε νερό, αλλά αυτή, σκληρή και φανατική στο δόγμα της, τον παρεξήγησε και που της ζήτησε νερό. Του είπε πως τολμάει και το κάνει αυτό, αφού έχουν θρησκευτικές διαφορές. «Πως εσύ – του είπε – που είσαι Ιουδαίος, ζητάς από μένα νερό, που είμαι Σαμαρείτιδα; Καμμιά σχέση μαζί σου». «Ου γαρ συγχρώνται Ιουδαίοι Σαμαρείταις»!
Αλλά ο Χριστός που ήθελε να την σώσει και να την βγάλει και από την αμαρτία και από την πλάνη συνεχίζει τον διάλογο, παρά την άρνηση και την αποτροπή που του έκανε αυτή. Ο διάλογος του Χριστού με την Σαμαρείτιδα στην συνέχεια θέλει, χριστιανοί μου, προσοχή, γιατί κρύβει ένα δυνατό μήνυμα για το θέμα που μελετάμε, πως δηλαδή να μιλάμε σε ένα αιρετικό. Ο Χριστός μας, λοιπόν, στην συνέχεια, με βάση αυτό που είπε στην αρχή, να του δώσει η γυναίκα νερό για να πιεί, της λέγει για άλλο Νερό, που έχει Αυτός και όποιος το πίνει δεν ξαναδιψάει. Αλλά, ας σταθούμε λίγο εδώ, αδελφοί, για να σας πω, ότι πάμε για την μεγάλη εορτή της Πεντηκοστής και η Εκκλησία μας προετοιμάζει για την εορτή αυτή, στην οποία θα εορτάσουμε την κάθοδο, την έκχυση του Αγίου Πνεύματος. Το δε Άγιο Πνεύμα, όπως παριστάνεται με φωτιά (κατήλθε «εν είδει πυρίνων γλωσσών»), έτσι πάλι παριστάνεται και με νερό. Ο Ιησούς Χριστός είπε, ότι «όποιος πιστεύσει σε μένα, θα χυθούν από την καρδιά ποτάμια ζωντανού νερού». Και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης σημειώνει στην συνέχεια λέγοντας ότι αυτό το είπε ο Χριστός «για το Άγιο Πνεύμα που θα λάμβαναν όσοι πίστευαν σ᾽ Αυτόν» (7,38.39).
3. Με νερό, λοιπόν, παριστάνεται το ῞Αγιο Πνεύμα. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο Ιησούς Χριστός, μιλώντας με την αιρετική Σαμαρείτιδα, δεν της λέγει από την αρχή για την «δογματική» διαφορά τους – αυτό θα το κάνει παρακάτω –, αλλά της μιλάει πρώτα για το Ζωντανό Νερό, για το Άγιο Πνεύμα. Και ακόμη της μιλάει και για τα θαυμαστά αποτελέσματα του Ζωντανού αυτού Νερού: Ότι γεμίζει η ψυχή του ανθρώπου, που θα πεί από αυτό, ότι του δημιουργεί πληρότητα, γλυκασμό και χορτασμό (βλ. στιχ. 12-14).
Ωραίο δίδαγμα αυτό για το θέμα μας, χριστιανοί μου. Έτσι να κάνουμε και εμείς: Όταν μιλάμε με τους αιρετικούς, για να δείξουμε την αλήθεια του «Πιστεύω» μας, το καλύτερο γι᾽ αυτό είναι να λέμε σ᾽ αυτούς για την θαυμαστή ζωή και τα θαύματα των αγίων μας, αυτών που πίστεψαν και αγάπησαν ολόψυχα τον Χριστό και γέμισε η καρδιά τους με Άγιο Πνεύμα. Και η όλη ζωή των πνευματοφόρων αυτών αγίων μας, και όταν ζούσαν στον κόσμο και όταν έφυγαν απ᾽ αυτόν, ήταν οι εκχύσεις του ζωντανού Νερού της καρδιάς τους, της Χάριτος, δηλαδή, του Αγίου Πνεύματος. Και έχουμε τόσους αγίους εμείς οι Ορθόδοξοι. Μόνο οι Ορθόδοξοι έχουμε αγίους, και παλαιά και τώρα και αύριο και πάντοτε. Γιατί, αφού το Άγιο Πνεύμα είναι πάντοτε στην Εκκλησία μας, θα έχουμε και πάντοτε αγίους. Γιατί με την Χάρη του Αγίου Πνεύματος αναδεικνύονται οι άγιοι. Το πρώτο, λοιπόν, και το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε, όταν μιλάμε με τους αιρετικούς είναι, όπως μας λέγει το σημερινό Ευαγγέλιο, να τους λέγουμε για το «Ζωντανό Νερό» μας. Για το Άγιο Πνεύμα, δηλαδή, που έχει η Εκκλησία μας, και που οι θαυμαστές Του ενέργειες φαίνονται στην ζωή των αγίων μας. Σ᾽ αυτό οι αιρετικοί δεν θα μπορούν να προβάλουν αντίρρηση, γιατί οι άγιοι είναι ιστορικά πρόσωπα και τα θαύματά τους είναι φανερά και όχι κρυφά. Τι θα έχουν να πούν, για παράδειγμα, ως αντίρρηση για το άφθαρτο λείψανο του αγίου Σπυρίδωνος ή του αγίου Διονυσίου ή τα θαύματα του αγίου Νεκταρίου;
4. Όσοι πίνουν από το «Ζωντανό Νερό», που είπε ο Κύριός μας στην Σαμαρείτιδα γυναίκα, όσοι δηλαδή γεμίζουν την καρδιά τους με το Άγιο Πνεύμα, γίνονται άγιοι. Υπάρχουν όμως μερικοί δικοί μας χριστιανοί, που δεν πίνουν από αυτό το Νερό, που δεν φροντίζουν, δηλαδή, κατά πρώτον η ζωή τους να γίνει πνευματοφόρα και όμως είναι φανατικοί στο δόγμα, είναι «μαχαίρι» και «τσεκούρι». Τι ωφελεί αυτό; Μια τέτοια ήταν πρώτα και η Σαμαρείτιδα. Ο δογματισμός της την έκανε σκληρή και στριφνή και απότομη. Ούτε νερό στον ξένο δεν ήθελε να δώσει, επειδή αυτός είχε άλλο δόγμα!… Το πως όμως ήταν η ζωή αυτής της φανατικής Σαμαρείτιδας, μην τα ρωτάτε. Αλλά το ακούσαμε στο Ευαγγέλιο σήμερα: Ζούσε με έκτο άνδρα!.. Τι την ωφέλησαν, λοιπόν, οι δογματισμοί, αφού αυτοί δεν την έκαναν ευγενή και γλυκειά στην έκφραση και ενάρετη στην ζωή της; Γιατί τα δόγματα, χριστιανοί μου, δεν είναι ξηρές θεωρητικές αλήθειες, όπως είναι τα θεωρήματα των Μαθηματικών, αλλά τα δόγματα είναι ζωή! Είναι για να ρυθμίζουν την ζωή μας και όλη την συμπεριφορά μας κατά το θέλημα του Κυρίου. Τα δόγματα της Εκκλησίας μας είναι για να μας κάνουν αγίους. Αν αυτό δεν γίνεται, αλλά, αντίθετα η καρδιά μας είναι ταραχώδης και η ζωή μας δεν μοσχοβολάει με αρετές, δεν μας ωφελεί σε τίποτε, έτσι, με αυτά τα χάλια που έχουμε, να κάνουμε αγώνες τάχα υπέρ της Ορθοδοξίας. Όχι μόνο δεν μας ωφελεί, αλλά και εμείς οι ίδιοι πρέπει να εντρεπόμαστε να παρουσιάζουμε τον εαυτό μας για αγωνιστή των ιερών παραδόσεών μας. Τι σχέση έχουμε εμείς με τις παραδόσεις αυτές που μιλάνε για ταπείνωση και άσκηση;
5. Η Σαμαρείτιδα, λοιπόν, παρά τον σκληρό δογματισμό της, ζούσε αμαρτωλή ζωή. Ζούσε με έκτο άνδρα!… Αυτό δεν το είπε η ίδια, αλλά το φανέρωσε ο Χριστός, αλλά χωρίς να την προσβάλει και να την πονέσει (4,18). «Τάχασε», που λέμε, τότε η Σαμαρείτιδα (βλ. 4,19). Της έκανε πραγματικά πολύ εντύπωση ότι ο συνομιλητής της της είπε κάτι το προσωπικό της, ένα σημαντικό πράγμα από την ζωή της. Γι᾽ αυτό και στους χωριανούς της έπειτα είπε αυτό ακριβώς που της έκανε την πιο μεγάλη εντύπωση. «Μου είπε όλα όσα έκανα»!
Αυτό πάλι, αδελφοί, είναι άλλο πολύ σημαντικό σημείο για το θέμα μας. Δηλαδή: Τον σωστό και πετυχημένο διάλογο με τους αιρετικούς πρέπει να κάνουν όχι οι οποιοιδήποτε, αλλά οι φωτισμένοι, που βλέπουν τα ένδον του ανθρώπου και ενεργούν κατάλληλα για την ψυχική του θεραπεία. Όπως και την χειρουργική επέμβαση της καρδιάς δεν την κάνει ο οποιοσδήποτε, αλλά ο ειδικός μόνον ιατρός.
Λέγοντας η Σαμαρείτιδα στους χωριανούς της, «μου είπε όλα όσα έκανα», είναι σαν να εξομολογήθηκε. Έτσι, λοιπόν, τώρα, αφού άκουσε από τον Ιησού Χριστό όλα τα προηγούμενα και ο Χριστός της πέταξε και τα προσωπικά της αμαρτήματα, τώρα της μιλάει για την μεγάλη δογματική διαφορά που χώριζε τους Ιουδαίους και τους Σαμαρείτες. Της το είπε τι είναι ο Θεός και πως πρέπει να Τον λατρεύουν. Της είπε καθαρά ότι η αλήθεια είναι με τους Ιουδαίους, ενώ οι Σαμαρείτες δεν ξέρουν τι προσκυνούν (4,21-24). Και δεν ξέρουν τι προσκυνούν, γιατί, όπως είπαμε στην αρχή, είχαν απορρίψει τα βιβλία των προφητών.
Έτσι και εμείς στο διάλογό μας με τους αιρετικούς θα λέμε βέβαια σ᾽ αυτούς καθαρά για το λάθος τους. Στους αιρετικούς και στους πλανεμένους γενικά, δεν θα «χαρίζουμε κάστανα», όπως λέμε. Θα τους λέγουμε την αλήθεια. Θα λέγουμε όμως αυτήν την αλήθεια αποδεικτικά και με τρόπο που να έλκει τον αιρετικό, όπως μας υπέδειξε σήμερα ο Χριστός μας στο Ευαγγέλιο που ακούσαμε.
Δεν υπάρχει χρόνος για περισσότερα, αδελφοί χριστιανοί. Γιατί έχει και άλλα ωραία σχετικά σημεία η ευαγγελική περικοπή: Αρκεστείτε σ᾽ αυτά που σας είπα.
Με πολλές ευχές,
† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας
