1. Το μεγαλύτερο χριστιανικό δόγμα, αδελφοί χριστιανοί, που περιλαμβάνει όλα τα άλλα, το «κεφάλαιον της πίστεώς μας», όπως το λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, είναι το δόγμα της Αγίας Τριάδος, ο Τριαδικός Θεός μας.
Κατά την πίστη της Εκκλησίας μας ο ένας Θεός κατά την Ουσία είναι Τρία Πρόσωπα, ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Τα τρία αυτά θεία Πρόσωπα πρέπει να τα νοήσουμε ως πραγματικά Πρόσωπα και όχι ως απλές μορφές ή όψεις της θεότητας. Να μην νοήσουμε, δηλαδή, ότι την μια φορά η θεική ουσία έχει την μορφή του Πατέρα, την άλλη φορά έχει την μορφή του Υιού και την άλλη φορά του Αγίου Πνεύματος. Όχι! Τα τρία θεία Πρόσωπα είναι πραγματικά Πρόσωπα και όχι να νοούμε ότι μετασχηματίζεται η θεία Ουσία πότε στο ένα και πότε στο άλλο και στο άλλο Πρόσωπο. Ούτε πάλι να νοήσουμε τον Τριαδικό Θεό μας ότι ο Πατέρας έχει ένα μόνο μέρος της θεότητας, ο Υιός έχει ένα άλλο τμήμα και το Άγιο Πνεύμα έχει πάλι άλλο τμήμα της θεότητας και ότι τα τρία αυτά μαζί κάνουν τον όλο Θεό. Όχι! Κάθε θείο Πρόσωπο, ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, είναι ο όλος Θεός. Θεός ο Πατέρας, Θεός ο Υιός, Θεός και το Άγιο Πνεύμα. Πλην όμως δεν έχουμε τριθεία, αλλά ένα Θεό, γιατί και τα τρία Πρόσωπα έχουν την ίδια θεία Ουσία, είναι ομοούσια. Αυτό όμως πάλι δεν σημαίνει ότι τα τρία θεία Πρόσωπα συγχέονται, επειδή έχουν την ίδια θεία Ουσία. Όχι! Τα θεία Πρόσωπα είναι και διακρινόμενα και συνδεόμενα μεταξύ τους. Ο Θεός μας είναι «Τριάδα ομοούσιος και αχώριστος», όπως το ομολογούμε στην θεία λατρεία μας.
2. Διακρίνονται τα θεία Πρόσωπα μεταξύ τους, γιατί άλλο Πρόσωπο είναι ο Πατέρας, άλλο Πρόσωπο ο Υιός και άλλο Πρόσωπο είναι το Άγιο Πνεύμα. Διακρίνονται πάλι τα θεία Πρόσωπα, γιατί το καθένα απ᾽ αυτά έχει και ένα ιδιαίτερο ιδίωμα, που δεν το έχει το άλλο Πρόσωπο. «Ακοινοποίητο ιδίωμα», λέγεται αυτό. Σας λέγω τώρα τα «ακοινοποίητα ιδιώματα» των Προσώπων της Αγίας Τριάδος: Ο προαιώνιος και άναρχος Πατέρας εγέννησε προαιωνίως τον Υιό· και ο Πατέρας πάλιν εκπόρευσε προαιωνίως το Άγιο Πνεύμα. Ώστε: Ο Πατέρας ως ακοινοποίητο ιδίωμα έχει το «αγέννητο», ο Υιός το «γεννητό» και το Άγιο Πνεύμα ως ακοινοποίητο ιδίωμα έχει το «εκπορευτό». Έτσι, τα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος διακρίνονται μεταξύ τους και διότι το καθένα είναι ιδιαίτερο Πρόσωπο και διότι το καθένα έχει το δικό Του ιδίωμα. Δεν είναι όμως χωρισμένα τα θεία Πρόσωπα, αλλά συνδέονται και συνάπτονται μεταξύ τους, γιατί έχουν την ίδια και την αυτή θεία Ουσία. Και, επειδή έχουν την ίδια και την αυτή θεία Ουσία, γι᾽ αυτό τα Τρία Πρόσωπα «περιχωρούν άλληλα».
[irp posts=”387159″ name=”Ο Γόρτυνος Ιερεμίας στη διαμαρτυρία για την πώληση της ΔΕΗ (ΦΩΤΟ)”]
Αυτό το «περιχωρούν», που είπα, σημαίνει ότι ο Πατέρας είναι μέσα στον Υιό και το Άγιο Πνεύμα· ο Υιός είναι μέσα στον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα· και το Άγιο Πνεύμα μέσα στον Πατέρα και στον Υιό. Δηλαδή, όπως το είπε ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός: «Εγώ εν τω Πατρί και ο Πατήρ εν εμοί εστιν» (Ιωάν. 14,11). Ο Θεός μας, λοιπόν, αγαπητοί μου, είναι και Τριάς και Μονάς. Είναι «Τριάς», γιατί είναι τρία θεία Πρόσωπα· και είναι «Μονάς» γιατί έχουν μία θεία Ουσία. Το πως όμως γίνεται η διάκριση των Τριών Προσώπων και πως γίνεται η ένωσή τους, αυτό δεν μπορούμε να το νοήσουμε. Είναι μυστήριο! Ο άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός εκφράζει σύντομα και ωραία την πίστη μας στην Αγία Τριάδα λέγοντας: «Μονάδα εν τριάδι και τριάδα εν μονάδι προσκυνουμένην, παράδοξον έχουσαν και την διαίρεσιν και την ένωσιν» (Λόγος 25,17)! Όλη η θεότητα, όλη η θεία Ουσία είναι στο καθένα θείο Πρόσωπο. Όπως το λέγει πάλι ο ίδιος πατέρας, «αμέριστος εν μεμερισμένοις η θεότης» (Λόγος 31,14)!
3. Η διδασκαλία αυτή της Εκκλησίας μας, αδελφοί χριστιανοί, υπάρχει στην Αγία Γραφή, στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη. Στην Παλαιά Διαθήκη όμως δεν λέγεται με σαφήνεια το δόγμα της Αγίας Τριάδος, γιατί αν οι Ιουδαίοι, στο χαμηλό πνευματικό επίπεδο που βρίσκονταν, άκουαν ότι ο Θεός είναι τρία Πρόσωπα, θα έπεφταν στην πολυθεία. Γι᾽ αυτό λέγουμε ότι στην Παλαιά Διαθήκη το δόγμα της Αγία Τριάδος δεν φαίνεται καθαρά, αλλά «υποφώσκει». Χωρία στην Παλαιά Διαθήκη, τα οποία υποδηλώνουν την Αγία Τριάδα, θεωρήθηκαν από τους αγίους πατέρες εκείνα στα οποία φαίνεται ότι ο Θεός ομιλεί σε πληθυντικό αριθμό. Για να αναφέρω ένα παράδειγμα, ο Θεός είπε κατά την δημιουργία του ανθρώπου: «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ᾽ εικόνα ημετέραν» (Γεν. 1,26. Βλ. και Γεν. 3,22 και 11,7). Λέγει «ποιήσωμεν», στον πληθυντικό αριθμό, γιατί είναι τρία τα θεία Πρόσωπα. Οι άγιοι πατέρες πάλι στην φιλοξενία των τριών θείων Επισκεπτών από τον Αβράμ στις βελανιδιές του Μαμβρή (Γεν. 18,1-2) βλέπουν την Αγία Τριάδα. Πάντως τα λεγόμενα στην Παλαιά Διαθήκη για τον «λόγο», ότι είναι το μέσον, με το οποίο εστερεώθησαν οι ουρανοί, και τα όσα λέγονται για το «πνεύμα», ότι είναι μια ζωοποιός αρχή στην ζωή μας, αλλά και τα άλλα που λέγονται στην Παλαιά Διαθήκη για την «σοφία», ότι υπάρχει μαζί με τον Θεό πριν από τον κόσμο (Ψαλμ. 32,6. 103,30. Σοφ. Σολ. 9,9 εξ.), όλα αυτά, είναι μαρτυρίες της Παλαιάς Διαθήκης για την Αγία Τριάδα.
Στην Καινή Διαθήκη έχουμε πάμπολλες μαρτυρίες για την πίστη μας στην Αγία Τριάδα. Μνημονεύουμε μόνο την εντολή του Κυρίου προς τους μαθητές Του, «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το Όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28,19)· σ᾽ αυτόν τον λόγο του Κυρίου διακρίνονται καθαρά τα τρία θεία Πρόσωπα. Αλλά αναφέρουμε και τον άλλο λόγο του Ευαγγελιστού Ιωάννου, όπου φαίνεται και η ενότητα των τριών θείων Προσώπων: «Τρεις εισιν οι μαρτυρούντες εν τω ουρανώ, ο Πατήρ, ο Λόγος και το Άγιον Πνεύμα, και ούτοι οι τρεις εν εισι» (Α´ Ιωάν. 5,7).*
Θα συνεχίσουμε τον λόγο περί της Αγίας Τριάδος, του Θεού μας, και στο επόμενο κήρυγμά μας.
Με πολλές ευχές,
† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας
*Το χωρίο αυτό, απουσιάζει μεν από τους παλαιούς κώδικες, εκφράζει όμως την πίστη της Εκκλησίας μας περί του ομοουσίου της Αγίας Τριάδος, γι᾽ αυτό και εδέχθη την παρεμβολή αυτή στο ιερό κείμενο.
