του Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου
«Και ενώ προχωρούσε ο Ιησούς… είδε έναν άνθρωπο να κάθεται στο τελωνείο, ο οποίος ονομαζόταν Ματθαίος, και του λέγει: “Ακολούθησέ με”. Και εκείνος σηκώθηκε και τον ακολούθησε» (Ματθ. 9,9).
Πριν γνωρίσει τον Χριστό υπήρξε λοιπόν ο Ματθαίος τελώνης στην Καπερναούμ (φορολογούσε εμπορεύματα και αλιεύματα), στην υπηρεσία του Ηρώδη Αντύπα, και οπωσδήποτε μισητός από πολλούς, καθότι οι τελώνες “προπλήρωναν στο Ρωμαϊκό κράτος τους φόρους του λαού, και κατόπιν με αυθαιρεσίες και σκληρότητα εισέπρατταν από το λαό μεγαλύτερα ποσά” (βλ. Ν. Σωτηρόπουλου, Το ευαγγέλιο του Ματθαίου, εκδ. Ο Σταυρός, 1981). Τον έκανε όμως ο Θεάνθρωπος έναν από τους 12 αποστόλους Του και ευαγγελιστή. Και από παράνομος και υποδουλωμένος στην αδικία καθώς ήταν, έφτασε δια της χάριτος του Κυρίου στα Ουράνια, όπως συνέβη και στη ζωή πολλών άλλων αγίων και μαρτύρων της Εκκλησίας, και που αποδεικνύει ότι η χριστιανική πίστη είναι ζωντανή και κάνει ασταμάτητα θαύματα, αφού ζωντανός είναι ο Τριαδικός Θεός που συνεχώς μας ελεεί. Ο ευαγγελιστής αναγνωρίζει την υψηλή ευεργεσία του Θεού, γι’ αυτό και δεν παραλείπει στο ευαγγέλιό του, από ταπείνωση και αγάπη, να αναφέρει και την παλαιά του ιδιότητα από την οποία τον απέσπασε η πανσθενουργός Χάρις του Ιησού: «Ματθαίος ο τελώνης» (κεφ. 10,3).
Ο Ματθαίος (σημαίνει Θεόδωρος), που ονομαζόταν και Λευίς (Μάρκ. 2,14), έγραψε ευαγγέλιο για χάρη των Ιουδαίων γύρω στο 70 μ.Χ., είτε στην Καισάρεια της Παλαιστίνης είτε στην Αντιόχεια της Συρίας. Είναι το μόνο κείμενο της Κ.Δ. που γράφτηκε πρωτότυπα στην εβραϊκή – αραμαϊκή γλώσσα και αμέσως μεταφράστηκε στα ελληνικά, αφού όλα τα άλλα βιβλία της Κ.Δ. γράφτηκαν πρωτοτύπως στην πολύ πλούσια και ακριβή νοηματικά και γλαφυρή ελληνική γλώσσα. Πολύ καλά γνώριζαν επίσης το ευαγγέλιο του Ματθαίου, περί το 100 μ.Χ., ο Ιγνάτιος Αντιοχείας και οι χριστιανοί της Μικράς Ασίας. Το ευαγγέλιο του Ματθαίου, για τον συγγραφέα του οποίου εγγυώνται οι μαρτυρίες του Παπία, του αγίου Ειρηναίου (τέλη 2ου αι.), του Ωριγένους και του αγίου Επιφανίου, περιέχει πολλές προφητείες της Π.Δ. που εκπληρώθηκαν στον Χριστό. Γι’ αυτό ονομάζεται και ΠΡΟΦΗΤΙΚΟ. Ο σκοπός δηλαδή του ευαγγελιστή είναι, κατατάσσοντας ελεύθερα το υλικό του σε ομοειδείς ενότητες λόγων, θαυμάτων κ.λπ., να καταδείξει ότι ο Ιησούς είναι ο από τους προφήτες προεπαγγελθείς Μεσσίας, η ελπίδα και προσδοκία του Ισραήλ, αλλά και όλου του κόσμου. Ο λόγος συγγραφής, όπως και των υπολοίπων ευαγγελίων, είναι ως εκ τούτου κατηχητικός, ιεραποστολικός, Χριστολογικός, σωτηριολογικός (βλ. Β. Ιωαννίδη, Εισαγωγή εις την Κ.Δ., Αθ. 1960/ Σ. Αγουρίδη, Εισαγωγή στην Κ.Δ., εκδ. Γρηγόρη 1971/ Ιω. Καραβιδόπουλου, Εισαγωγή στην Κ.Δ., εκδ. Πουρναρά, 1998).
[irp posts=”313116″ name=”16 Νοεμβρίου: Εορτή του Αγίου Ματθαίου του Αποστόλου και Ευαγγελιστού”]
Στο ευαγγέλιο του Ματθαίου, σπουδαίου ερμηνευτή του προσώπου, των λόγων και του έργου του Ιησού, ενυπάρχει ολόκληρο σχεδόν το κείμενο του Μάρκου, αλλά και διαφορετικά στοιχεία από άλλες παραδοσιακές πηγές: πηγές κοινές με τον Μάρκο και τους τρεις Συνοπτικούς ευαγγελιστές, καθώς και με τον Λουκά και την ‘Πηγή των Λογίων’ (Quelle=πηγή): Πρόκειται για αρχικά ΛΟΓΙΑ (διδασκαλία) του Ιησού (ίσως και ορισμένα έργα Του), που καταγράφτηκαν πρωτίστως στα αραμαϊκά (η δημοτική θα λέγαμε της εβραϊκής) από τον Ματθαίο, ο οποίος ήταν άλλωστε αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυρας της διδασκαλίας του Χριστού. Πολύ σύντομα μεταφράστηκαν στην ελληνική, και χρησιμοποιήθηκαν για τη διαμόρφωση τού εν λόγω ευαγγελίου μαζί με άλλες προσθήκες και υλικό από την παράδοση, κατά πάσα πιθανότητα από τον ίδιο τον ευαγγελιστή. Είναι γνωστή πλέον η δυνατότητα σε πολλούς ακροατές της εποχής του Κυρίου, εκτός από το ισχυρό μνημονικό που διέθεταν (εξασκούνταν από την παιδική τους ηλικία και αποστήθιζαν πολυσέλιδα κείμενα της Π.Δ.), να κρατάνε σημειώσεις με ταχυγραφία-στενογραφία σε όστρακα, θραύσματα αγγείων, και σε πίνακες γραφής από κερί τοποθετημένους μέσα σε ξύλινο πλαίσιο (ήδη από την Π.Δ. βλ. Ψλμ. 45, και στην Κ.Δ. βλ. χαρακτηριστικό σημείο με τον Ζαχαρία, τον πατέρα Ιωάννου του Βαπτιστή, στο Λουκά κεφ.1,63), ικανότητα που ασφαλώς θα διέθετε ο γραμματισμένος οπωσδήποτε Ματθαίος ως αναγκαία σε έναν έξυπνο και πρακτικό εισπράκτορα φόρων (βλ. Dr Carsten Thiede, «Ο Ιησούς, Μύθος ή Πραγματικότητα;», Εκδ. Πέργαμος, Αθ. 1999).
Στον ευαγγελιστή Ματθαίο είμαστε ευγνώμονες κυρίως για την μοναδική επί του Όρους Ομιλία του Λυτρωτή (κεφ. 5-7), και για τις πολύ όμορφες παραβολές των δέκα παρθένων και των ταλάντων, που εκφώνησε και πάλι ο Κύριος και αφορούν τη Βασιλεία των Ουρανών (κεφ. 25). Το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, που είναι το λαϊκότερο και πιο κατανοητό, το έθεσε η Εκκλησία πρώτο στη σειρά των Ευαγγελίων ένεκα της παιδαγωγικής του αξίας. Απ’ αυτό προέρχονται τα περισσότερα ευαγγελικά αναγνώσματα καθ’ όλο το λειτουργικό έτος.
Το Ευαγγέλιο χωρίζεται σε τρεις ιδιαίτερες ενότητες: Την ενανθρώπηση του Κυρίου (κεφ. 1-2), το κήρυγμα – διδασκαλία και θαύματα του Χριστού (κεφ. 3-25), και το Πάθος και την Ανάσταση του Σωτήρα (κεφ. 26-28).
Οι κύριοι ΑΞΟΝΕΣ-ΣΚΟΠΟΙ του Ματθαίου, πέρα από το να καταδείξει τις αλήθειες του Θεού και την σωτηρία δια της πίστεως και της αγάπης, είναι:
(α) Η εμφάνιση του Ιησού ως του Μεσσία και κατεξοχήν διδασκάλου της Εκκλησίας, ήτοι του Νέου Ισραήλ. Τονίζει στους Ιουδαίους ότι η Παλαιά Διαθήκη (61 παραπομπές κάνει σ’ αυτήν, ίσως από συλλογές μεσσιανικών χωρίων της Π.Δ. που κυκλοφορούσαν από τότε στην πρώτη Εκκλησία) προαναγγέλλει τον Ιησού, και πως αυτός ήταν ο λόγος που γράφτηκε. Είναι δηλαδή χριστιανικό βιβλίο η Π.Δ. και όχι Ιουδαϊκό. Η Εκκλησία καθίσταται κληρονόμος των επαγγελιών του Θεού που δόθηκαν εξαρχής στους Ιουδαίους, οι οποίοι και αρνήθηκαν τον Μεσσία,
(β) Η «Βασιλεία των Ουρανών» που διδάσκει ο Ιησούς (51 φορές χρησιμοποιείται ο όρος) κυριαρχεί σ’ όλο το Ευαγγέλιο, την εγκαθιστά ο Μεσσίας, και οι πιστοί οφείλουν να επαγρυπνούν, να μην παρασύρονται από διάφορους ψευτομεσσίες, διότι είναι παρούσα και ερχόμενη στο πρόσωπο ΜΟΝΟ του Χριστού, και διαδίδεται εν τω κόσμω δια της Εκκλησίας Του,
(γ) Ο Ιησούς δεν διαθέτει απλά κάποιες θεϊκές δυνάμεις δια των οποίων επιτελεί τα θαύματα, αντίθετα είναι η Πηγή της Δυνάμεως, αφού είναι ο Κύριος που έφερε το μέγα έλεος στους ανθρώπους, σύμφωνα με τον Ησαΐα 53,4: «Αυτός τας ασθενείας ημών έλαβεν και τας νόσους εβάστασεν»,
(δ) Δίκαιος για τον Θεό νοείται ο πιστός που ενεργεί ελεημοσύνη και έργα αγάπης στο όνομά Του, και με βάση αυτά θα κριθεί την Ημέρα της Κρίσεως. Έτσι, δια της Χάριτος και της αγαπητικής πράξεως, ελευθερώνεται από τον παλαιό εαυτό του μέσω της θυσίας και Αναστάσεως του Κυρίου (βλ. Σάββα Αγουρίδου όπου ανωτέρω, και Ιω. Καραβιδόπουλου, Εισαγωγή στην Κ.Δ., εκδ. Πουρναρά, 1998).
Τέλος, ο Ιππόλυτος Ρώμης αναφέρει ότι ο απόστολος κοιμήθηκε στο σημερινό Ιράν (Παρθία), ο άγιος Αμβρόσιος Μεδιολάνων αναφέρει ότι έδρασε ιεραποστολικά στην Περσία, ενώ είναι γνωστό από την παράδοση πως κήρυξε στην Αιθιοπία (Κολχίδα) και Περσία. Ο Ευσέβιος, στην Εκκλησιαστική του Ιστορία, πληροφορεί ότι ο Απόστολος κήρυξε όχι μόνο μεταξύ των Εβραίων αλλά και σε άλλους λαούς (Αιθιοπία, Πόντο, Περσία, Συρία κ.α.). Ορισμένες παραδόσεις κάνουν λόγο ότι μαρτύρησε δια ξίφους ή δια της πυράς, π.χ. στα ρωμαϊκά μαρτυρολόγια (βλ. Ορθόδοξης Ομάδας Δογματικής Έρευνας: «Οι απόστολοι που θυσιάστηκαν για την πίστη τους», http://www.oodegr.co/oode/grafi/kritiki/ma8ites1.htm). Ο άγιος Ματθαίος εικονίζεται στα λεγόμενα σφαιρικά τρίγωνα του τρούλου και εορτάζει στις 16 Νοεμβρίου (βλ. και Ν. Νευράκη, Ο Χριστός και ο καινούριος κόσμος του Θεού, Αθ. 1989).
