Tου Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ
Η φιλανθρωπία του Θεού θα μας επιτρέψει και πάλι να γιορτάσουμε σε λίγες ημέρες τη μητρόπολη πασών των εορτών, που είναι η κατά σάρκα Γέννηση του Υιού και Λόγου του Θεού.
Είναι η «ακρόπολη απάντων των εορτών», κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο.
Είναι «η πηγή και η ρίζα των παρ΄ ημίν αγαθών»1. «Ο ουρανός ηνεώχθη… τα διεστώτα ηνώθησαν, το σκότος εσβέσθη, το φως έλαμψεν», «οι δούλοι γεγόνασιν ελεύθεροι, οι εχθροί υιοί, οι αλλότριοι κληρονόμοι»2.
Χριστούγεννα!
«Παιδίον εγενήθη ημίν, υιός και εδόθη ημίν, ου η αρχή εγενήθη επί του ώμου αυτού»3.
Χριστούγεννα!
«Ο πλουτίζων πτωχεύει· πτωχεύει γαρ τήν εμήν σάρκα, ίν΄ εγώ πλουτήσω την αυτού θεότητα. Και ο πλήρης κενούται· κενούται γαρ της εαυτού δόξης επί μικρόν, ίν΄ εγώ της εκείνου μεταλάβω πληρώσεως. Τις ο πλούτος της αγαθότητος; Τι το περί εμέ τοῦτο μυστήριον; … μεταλαμβάνει της εμής σαρκός, ίνα και την εικόνα σώση και την σάρκα αθανατίση»4.
Χριστούγεννα!
Ο Ξένος της Βηθλεέμ, για τον οποίον δεν υπάρχει τόπος να καταλύσει και κουρνιάζει μέσα στο σπήλαιο, συναντά τον αποξενωμένο από τον Ουρανό άνθρωπο. Από την «αποκτήνωση που τον βρίσκει τον μεταβάλλει σε αετό» και από κουρασμένο και γηρασμένο από την αμαρτία, αφού τον καθαρίσει με την παρουσία του Αγίου Πνεύματος, τον ανεβάζει μέχρι και αυτού του Θρόνου της Μεγαλωσύνης.
Χριστούγεννα!
ΠΡΩΤΟΝ. Κάποτε οι άνθρωποι γιόρταζαν αληθινά Χριστούγεννα και «αεί Χριστούγεννα».
Ετοιμάζονταν γι΄ αυτή τη γιορτή επί 40 ολόκληρες μέρες. Νήστευαν. Άφηναν τις αμαρτίες τους στο Μυστήριο της Μετανοίας για να κοινωνήσουν αξίως των Αχράντων Μυστηρίων. Συμμετείχαν στη ζωή της Εκκλησίας, στο Σαρανταλείτουργο της Ενορίας τους σαν μία πνευματική προετοιμασία για την υποδοχή αυτής της μεγάλης εορτής. Ένας κόπος και ένα δώρο για την προσφορά του μεγάλου δώρου του Ουρανού, που είναι η παρουσία του Χριστού στη γη μας.
Χρησιμοποιούσαν, επίσης, με πολύ ευλάβεια στο απόρθητο φρούριο του σπιτιού τους τον πολύτιμο θησαυρό της πίστεως, αλλά και τα ήθη και τα έθιμα του τόπου τους, που έκαναν πιο ζωντανή και πιο χαρούμενη αυτήν τη μεγάλη γιορτή. Μπορεί το φτωχικό τους να μη διέθετε τις σημερινές ανέσεις που μας χάρισε ο πολιτισμός. Εκεί όμως, θα αντίκρυζε κανείς τα πιο πολύτιμα κειμήλια που διέθετε αυτός ο χώρος: τις Ιερές Εικόνες μπροστά στις οποίες έκαιγε ακοίμητος η κανδήλα, το κερί και το θυμίαμα και ό,τι άλλο τους θύμιζε την παρουσία της Εκκλησίας. Δεν απουσίαζαν τα πρόσφορα και το νάμα για την Θεία Ευχαριστία, το κερί και το θυμίαμα για τη λατρεία του Θεού, ούτε ακόμη η προσφορά της αρτοκλασίας. Τα αγαθά, τα οποία τους προσέφερε ο Θεός, τα αντιπροσέφεραν εκείνοι εν συνεχεία στο Θεό, όχι γιατί έχει ανάγκη ο Θεός, αλλά ως δείγμα αγάπης, σεβασμού και ευγνωμοσύνης.
Το χριστόψωμο, φτιαγμένο και αυτό με τον παραδοσιακό τρόπο από την ευλαβή νοικοκυρά και στολισμένο με δεξιοτεχνία, στόλιζε το χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Όλα αυτά, καθώς και τα διάφορα γλυκύσματα, τους θύμιζαν πως είναι μία διαφορετική ημέρα, την οποία «εποίησεν ο Κύριος, αγαλλιασώμεθα και ευφρανθώμεν εν αυτή»5.
Δεν μπορούσε να διανοηθεί κανείς να μη συμμετάσχει και να μην κοινωνήσει στη Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων, η οποία δεν ετελείτο τις πρωινές ώρες, όπως σήμερα, αλλά τις μεταμεσονύκτιες ή ως Αγρυπνία, όπως συνήθιζαν μέχρι το 1924 και στην Αθήνα και όπως γίνεται σήμερα στα Μοναστήρια μας και στη λεβεντογέννα Κρήτη.
Αναπόσπαστο στοιχείο των προγόνων μας σ΄ αυτόν τον εορτασμό ήταν και τα κάλαντα. Ποικίλουν κατά περιοχές. Έχουν όμως ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα: όλα μιλούν για την χαρά.
«Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν… Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε, τάξεις των Αγγέλων ευφραίνεσθε».
«Χριστός γενέθεν, χαράν σόν κόσμον».
«Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει, οι ουρανοί αγάλλονται χαίρει η κτίσις όλη».
Και μέσα από αυτά τα αγνά έθιμα και τον απλοϊκό τρόπο της ζωής τους, δόξαζαν τότε οι άνθρωποι τον Θεό. Μπορεί να είχαν την έντιμο πενία, για την οποία γράφει ο Παπαδιαμάντης, είχαν όμως το ρωμέϊκο ήθος, τό ορθόδοξο φρόνημα και τον εκκλησιαστικό τρόπο ζωής. Διέθεταν το Φιλότιμο, για να χρησιμοποιήσω τον Όσιο Παΐσιο τον Αγιορείτη. Αγαπούσαν το Θεό, τιμούσαν την Κυρά Δέσποινα τη Θεοτόκο, και μαζί με το θεοφόρο Δαμασκηνό επαναλάμβαναν: «Στέργειν μεν ημάς, ως ακίνδυνον φόβω, Ράον σιωπή … αλλά και Μήτηρ σθένος όση πέφυκεν, η προαίρεσις δίδου» – «Είναι ευκολότερο σε μας να αρκεστούμε απὸ φόβο στη σιωπή, που είναι και ακίνδυνη … Αλλά, Μήτερ, όση είναι η πρόθεσή μας τόση ανάλογα δίνε σε μας τη δική σου δύναμη»6.
ΔΕΥΤΕΡΟΝ. Τα πράγματα όμως άλλαξαν σταδιακά στον αιματοβαμμένο τόπο μας. Πριν αρκετά χρόνια ο εμπορικός δυτικός λίβας άρχισε να εντάσσει σιγά σιγά αυτήν τη μεγάλη γιορτή σ΄ ένα εμπορικό πλαίσιο με τη διατήρηση μόνο κάποιων εθίμων, ώστε να οδηγηθεί σε μία καθαρά εμπορική εκμετάλλευση. Γράφει ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος πως «στην Δύση οι Εβραίοι περιμένουν τα Χριστούγεννα για να κινηθεί η αγορά και να διακινηθούν τα εμπορεύματά τους»7.
Θα υπάρχουν ασφαλώς και οι στολισμοί των πόλεων και των σπιτιών με πολυποίκιλα λαμπιόνια, προκειμένου να ικανοποιήσουμε και τις ψυχολογικές και τις συναισθηματικές ανάγκες μας. Δεν είναι κατηγορητέος αυτός ο στολισμός, ούτε ακόμη τα ήθη και τα έθιμα του τόπου μας. Κατηγορητέα είναι, όταν καταντούν επιδερμικά και όταν δεν αγγίζουν το βασικό νόημα αυτής της εορτής, που είναι ότι «ο Θεός έγινε άνθρωπος για να γίνουμε εμείς κατά χάριν υιοί του Θεού».
Γεννήθηκε κατά σάρκα για να αναγεννηθούμε πνευματικά. «Εγεννήθη τοίνυν κατά σάρκα, ίνα γεννηθής κατά πνεύμα· εγεννήθη εκ γυναικός, ίνα παύση γυναικός ων υιός»8.
Γεννήθηκε μέσα στο ταπεινό σπήλαιο της Βηθλεέμ, για να μας φανερώσει πως και εμείς μέσα στη νέα Βηθλεέμ, που είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, μπορούμε να πετύχουμε την κάθαρση της καρδιάς, προκειμένου να γεννηθεί μέσα μας ο Μονογενής Υιός του Θεού.
Ο Θεός, μας υπενθυμίζει αυτή η μεγάλη γιορτή, «δεν είναι μία ανάμνηση του παρελθόντος, ούτε ακόμη μία ρομαντική ιστορία, αλλά πρόσωπο που υπάρχει στούς αιώνες και καλεί τόν άνθρωπο να τον κάνει πρόσωπο»9. Ο ζωντανός Θεός προσφέρει ελπίδα και ζωή, αφού καταργείται ο θάνατος και ο άνθρωπος γίνεται πολίτης του Ουρανού.
ΤΡΙΤΟΝ. Κάποτε ο κόσμος γιόρταζε Χριστούγεννα. Αυτή η γιορτή δέχεται στις μέρες μας ασταμάτητα χτυπήματα. Δεν μιλάνε στή Δύση και σε πολλές πόλεις της Ευρώπης για τη Γέννηση του Χριστού, αλλά για την γέννηση του «Χ», δήθεν χάριν συντομογραφίας. Το πρόσωπο του Χριστού αντικαταστάθηκε από άλλα . . .
Μπορεί να στολίζουν δένδρα, μπορεί να υπάρχουν πλούσια φώτα, δεν υπάρχει όμως η φάτνη, δεν υπάρχει το άστρο, δεν υπάρχουν οι άγγελοι, οι ποιμένες και οι μάγοι, κυρίως όμως απουσιάζει το πρόσωπο του Χριστού και η Αειπάρθενος Θεοτόκος. Δεν μιλάνε, ακόμη, για Χριστούγεννα, για να μην προκαλέσουν και τους αλλοθρήσκους! Καθιερώνει η Δύση γιορτές και παγκόσμιες ημέρες για διάφορα θέματα, καθιερώσαμε κι εμείς στη δύστυχη πατρίδα μας γιορτές για τα δημιουργήματα του Θεού (μήλα, φασόλια, κρασί, μανιτάρια και άλλα) ξεχνώντας το Δημιουργό.
Αντί, ακόμη, να συμμετάσχουμε λατρευτικά στο Μυστήριο της επίγειας παρουσίας Του, δηλαδή στη Θεία Λειτουργία, αυτή τή μεγάλη μέρα, καθιερώθηκε προοδευτικά η συμμετοχή σε ολονύκτια γλέντια και πλούσια τραπέζια, ακόμη και η φυγή σε άλλους τόπους και σε άλλους λαούς, σαν να είμαστε πεινασμένοι και φυλακισμένοι.
Δεν μας συγκινεί η παρουσία του Χριστού.
Δεν επιθυμούμε το ουράνιο δώρο.
Δεν συμμετέχουμε στο Ποτήριο της Ζωής.
Γύρω μας, μέσα μας, η ανατριχίλα του θανάτου, η παρουσία του άγχους, της ανασφάλειας, της μοναξιάς, με ένα πλήθος ψυχοφαρμάκων.
Η ευθύνη βαραίνει όλους μας.
Και επειδή πρέπει να κάνει ο καθένας την αυτοκριτική του, θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι βαραίνει και μας τους ποιμένες της Εκκλησίας. Δεν μιλήσαμε για την Παράδοσή μας, που είναι ο φωτισμός του Θεού. Δεν μεταφέραμε στο λαό μας πως, με τη μετάνοια και με τη συμμετοχή στη ζωή του Χριστού γινόμαστε κοινωνοί της δικής Του ζωής. Δεν είπαμε πως ο Θεός δεν βρίσκεται απλά κοντά μας, αλλά μέσα μας. Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής είναι χαρακτηριστικός στο σημείο αυτό: «Ο του Θεού Λόγου εφάπαξ κατά σάρκα γεννηθείς, αεί γεννάται θέλων κατά πνεύμα διά φιλανθρωπίαν τοις θέλουσι· και γίνεται βρέφος, εαυτόν εν εκείνοις διαπλάττων ταις αρεταίς· και τοσούτον φαινόμενος, όσον χωρείν επίσταται τον δεχόμενον»10.
Καιρός να ζήσουμε αληθινά Χριστούγεννα στον τόπο μας και με την Παράδοση του τόπου μας.
Στην οικογένειά μας με τους θησαυρούς της Παραδόσεως και της Ρωμηοσύνης μας.
Στην Εκκλησία μας και με αυτό το οποίο μας παρέδωσαν οι Άγιοί μας.
Στη Θεία Λειτουργία με τη ζωντανή παρουσία του Σαρκωθέντος, Σταυρωθέντος και Αναστάντος Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
«Προσκυνούμεν σου την Γέννα Χριστέ. Δείξον ημίν και τα Θεία σου Θεοφάνεια».
1. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Λόγος ΛΔ΄ Εις την αγίαν του Χριστού γέννησιν, PG 63,821.
2. Του ιδίου, Εις τον Η΄ Ψαλμόν, α΄, PG 55,107.
3. Ἠσ. 9,6.
4. Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Λόγος ΛΗ΄, Εἰς τά Θεοφάνια, εἴτουν Γενέθλια τοῦ Σωτῆρος, ιγ΄, PG 36,325C.
5. Ψαλμ. 117,24.
6. Ιαμβικές Καταβασίες Χριστουγέννων, Ωδή θ΄.
7. Αρχιμ. Ιεροθέου Βλάχου, νυν Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, Ποιότητα ζωής, Αθήνα 1987, σελ. 68.
8. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ένθ΄ ανωτ. PG 63,822.
9. Μητροπ. Ναυπάκου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου, ο.π. σελ. 69.
10. Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, Κεφάλαια διάφορα θεολογικά τε και οικονομικά. Και περί αρετής και κακίας, Εκατοντάς πρώτη, κεφ. η΄, PG 90,1181Β.
-120x86.jpg)
