Ρεπορτάζ του Δημήτρη Ριζούλη – Από την εφημερίδα Δημοκρατία
Ενας ιερός τόπος, με μεγάλη ιστορία και τεράστια συμβολή στους αγώνες του έθνους, αναζητεί τον νόμιμο «ιδιοκτήτη» του. Το Μοναστήρι Πέτρας Ολύμπου στην Πιερία (στο οποίο βρήκαν στέγη στη διάρκεια της Επανάστασης ο Κολοκοτρώνης και άλλοι οπλαρχηγοί) βρίσκεται εδώ και δεκαετίες σε ένα ιδιότυπο καθεστώς «κατοχής» από το ελληνικό κράτος!
Συγκεκριμένα η Μονή των Εισοδίων της Θεοτόκου το 1927 πέρασε με βίαιο τρόπο στην πολιτεία (μαζί με όλη την περιουσία της που δημεύτηκε), για να μετατραπεί σε σανατόριο (θεραπευτήριο των φυματικών) και αργότερα σε ψυχιατρείο.
Λειτούργησε με αυτό τον τρόπο έως το 2004. Τότε ελήφθη η απόφαση να κλείσει οριστικά το ψυχιατρικό νοσοκομείο, με αποτέλεσμα η περιοχή και τα κτίσματα να βρεθούν σε πλήρη εγκατάλειψη. Παρ’ όλ’ αυτά το κράτος, που αδυνατούσε πλέον να συντηρεί τον ιστορικό χώρο, αρνήθηκε (και εξακολουθεί να αρνείται) να παραχωρηθεί ξανά ο μοναστηριακός ναός στην τοπική Εκκλησία και τους πιστούς. Ενα απίστευτο κουβάρι αποφάσεων ανευθυνοϋπευθύνων υπαλλήλων και τοπικών παραγόντων μπλέκει την κατάσταση σε βαθμό που οι πιστοί της περιοχής να μιλούν για παραλογισμό και προκλητικές συμπεριφορές.
Ορισμένοι κάτοικοι αφήνουν να εννοηθεί ότι γύρω από την υπόθεση κρύβονται μεγάλα συμφέροντα επιχειρηματιών που θα ήθελαν να αγοράσουν την έκταση και να την αξιοποιήσουν για εμπορικούς σκοπούς. Χαρακτηριστικό του παραλογισμού είναι ότι ακόμα και για τη λιτανεία της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας που υπάρχει εντός του ναού απαιτείται άδεια του υπουργείου… Υγείας! Ο συγγραφέας Ιωάννης Πουλατσίδης (που μετέχει στον σύλλογο πολιτών για την επαναλειτουργία της μονής) μελέτησε τα γεγονότα και τις πηγές που αφορούν τη μονή και συνέγραψε βιβλίο για το θέμα.
Μιλώντας στην «κυριακάτικη δημοκρατία» διηγείται την απίστευτη ιστορία του μοναστηριού.
Κύριε Πουλατσίδη, πείτε μας πότε ιδρύθηκε η Μονή της Πέτρας στην Πιερία;
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για τον χρόνο ίδρυσής της: κατά την πρώτη η μονή εμφανίζεται τον 8ο-9ο αιώνα και κατά τη δεύτερη υποστηρίζεται ότι είναι κτίσμα του 1134 μ.Χ. Με βάση μία τρίτη εκδοχή η μονή ιδρύθηκε το 1151 μ.Χ. (σύμφωνα με μια επιγραφή) και φέρεται ως κτίσμα του επισκόπου Πέτρας Νικήτα και του αυτοκράτορα Κωνσταντινουπόλεως Μανουήλ Η’ Κομνηνού. Σύμφωνα με μια τέταρτη άποψη η μονή είναι κτίσμα της εποχής του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β’ του Παλαιολόγου (1238-1328). Ενώ το 1608 μ.Χ. (βρέθηκε επιγραφή εγκαινίων ναού) έχουμε την ανέγερση του μεταβυζαντινού ναού.
Στη μονή φυλάσσεται και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας;
Ναι. Ο αρχαίος ναός της είναι αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις 21 Νοεμβρίου. Σε αυτόν φυλάσσεται η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου, η οποία εδώ και αιώνες επιτελεί θαύματα. Στη θαυματουργική της δύναμη οφείλονται θεραπείες ασθενών, δαιμονισμένων, κωφαλάλων, ενώ στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αναφέρονται ακόμη και θεραπείες μουσουλμάνων.
Πείτε μας για την ιστορία του μοναστηριού με βάση τις πηγές.
Η Μονή της Πέτρας ανήκε στη δικαιοδοσία της Επισκοπής Πέτρας. Τον Ιούνιο του 1896 με την κατάργηση της Επισκοπής Πέτρας προστέθηκε στη δικαιοδοσία της Επισκοπής Κίτρους. Τον Οκτώβριο του 1902 αποφασίζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο η ανακήρυξη των μονών Πέτρας Ολύμπου και Κανάλων σε Πατριαρχικά Σταυροπήγια. Τον Αύγουστο του 1903 μάλιστα εκδόθηκε το πατριαρχικό σιγίλιο.
Στη διάρκεια του εθνοαπελευθερωτικού αγώνα του 1821 οι μοναχοί της μονής ανέλαβαν να συντονίσουν τα επαναστατικά κινήματα στην περιοχή τους και να ανυψώσουν ηθικά τον λαό. Διαδραμάτισαν με τον τρόπο αυτό σημαντικό ρόλο σε διάφορες επαναστατικές περιόδους: το 1798, πριν από το 1821, το 1822, το 1854 και το 1878.
Υπάρχουν περιστατικά που συνδέουν το μοναστήρι με τους αγώνες του έθνους;
Βεβαίως. Το 1798 σε μάχη στην περιοχή του μοναστηριού σκοτώνεται από τον Τουρκαλβανό Γιουσούφ Αράπη, ο καπετάν Τόλιος, θείος του Γεωργάκη Ολύμπιου της οικογένειας των Λαζαίων.
Το 1822 έχουμε τον μαρτυρικό θάνατο, από τα στρατεύματα του Μεχμέτ Εμίν Πασά, του ιερομόναχου της μονής παπα-Γιάννη, την ώρα που λειτουργούσε με άλλους τέσσερις ιερείς στον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου της Νάουσας στις 6 Απριλίου, Πέμπτη της Διακαινησίμου. Η επίσημη Εκκλησία τούς ανακήρυξε άγιους νεομάρτυρες και εορτάζουν την Κυριακή του Θωμά.
Την περίοδο αυτή πέρασε από τη μονή και ο μεγάλος οπλαρχηγός του έθνους Θ. Κολοκοτρώνης.
Το 1827 σε σύσκεψη στη Μονή Αγίου Διονυσίου στον Ολυμπο, ο ηγούμενος Σαμουήλ και ο παπα-Κοσμάς της Μονής Πέτρας μαζί με οπλαρχηγούς, κληρικούς και προκρίτους της περιοχής συνυπέγραψαν (3 Νοεμβρίου) έγγραφα απευθυνόμενα στην κυβέρνηση, με σκοπό την απελευθέρωση των εδαφών τους.
Μεταξύ της 19ης Φεβρουαρίου και της 3ης Μαρτίου του 1878 συγκροτείται στο Λιτόχωρο η Προσωρινή Επαναστατική Κυβέρνηση της Μακεδονίας. Μέλος της ήταν και ο δραστήριος ιερομόναχος της Μονής Πέτρας Νικηφόρος Μπουροζίκας, ο οποίος μαζί με τους άλλους αντιπροσώπους υπέγραψε το πρακτικό της συνεδρίασης και τη διακήρυξη προς τις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Στις αρχές του Μάρτη η μονή γίνεται το ορμητήριο της Επανάστασης. Η κυβέρνηση καταφεύγει στη Μονή και από εκεί (4 Μαρτίου 1878) στέλνει επαναστατική προκήρυξη προς τους Μακεδόνες αδελφούς, υψώνοντας μάλιστα και το λάβαρο της Επανάστασης. Στις 15 Οκτωβρίου του 1912, από τον σταθμό «Καρακόλι» της μονής, ο μέραρχος της 7ης Μεραρχίας Κλεομένης Κλεομένους έδωσε τη γραπτή διαταγή επιχειρήσεων απελευθέρωσης της Κατερίνης. Σημαντική η βοήθεια των μοναχών ως προς τη φιλοξενία και την καθοδήγηση της Μεραρχίας.
Ποια ήταν η συμβολή της στην τοπική κοινωνία;
Η μονή φάνταζε σαν «μάνα» της περιοχής. Μέσα στο πλαίσιο αυτό το μοναστήρι προσπαθούσε να ενισχύσει τα σχολεία του τόπου (ανοικοδόμηση-στελέχωση). Το 1768 ενισχύει τη σχολή του Πεζάρου, το 1902 τις ιερατικές σχολές στις Μονές Βλατάδων και Ζάβορδας και το 1909 την ιερατική σχολή Τιμίου Προδρόμου (Σκήτης) Βεροίας.
Πότε έκλεισε το μοναστήρι;
Στις 16 Ιουλίου 1927 το Δημόσιο κατάσχεσε τα υπάρχοντα της μονής με την υπουργική διαταγή 41114/1927 και το νομοθετικό διάταγμα «περί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως ακινήτων της μονής». Τον Φεβρουάριο του 1929 και με τον νόμο 3929 ιδρύθηκε το σανατόριο προβλεπόμενο από το νομοθετικό διάταγμα (8 Αυγούστου 1925), το οποίο όριζε ότι θα περιθάλπονται εκεί άποροι φυματικοί. Χρόνια μετά (το 1970) μετατράπηκε σε θεραπευτήριο ψυχικών νοσημάτων, το λεγόμενο ΨΝΠΟ. Ολόκληρη η περιουσία της παλαιάς μονής (43.000 χιλιάδες στρέμματα) αποτέλεσε τον ζωτικό φορέα του σανατορίου.
Στη συνέχεια τι απέγινε το ψυχιατρείο;
Λειτούργησε έως το 2004. Τότε είχαμε την παύση της λειτουργίας του και την εγκατάλειψη του χώρου. Αμέσως μετά η Ιερά μας Μητρόπολη, με πρωτοστάτη τον σεβασμιότατο μητροπολίτη κ. Αγαθόνικο, προέβη σε πολλές παραστάσεις στους αρμοδίους, ώστε να επανέλθει ο ιερός ναός, τα κελιά και ένας αύλειος χώρος στην τοπική Εκκλησία. Τον Δεκέμβριο του 2010 συγκροτήθηκε «επιτροπή αγώνος» για την επιστροφή και αποφάσισε τη συγκέντρωση υπογραφών από τον πιστό λαό για το θέμα.
Στις 25 Φεβρουαρίου 2010 η «επιτροπή» έστειλε επιστολή προς τον μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο, για την ευόδωση του δίκαιου αιτήματος. Αποτέλεσμα το αίτημα να γίνει αποδεκτό από την Ιερά Σύνοδο, που αποφάσισε στη συνεδρία της 16ης Ιουνίου του 2010 να αποσταλεί το αίτημα προς το υπουργείο Υγείας. Δυστυχώς η απάντηση του υπουργείου (29-11-2010) προς την Ιερά Σύνοδο ήταν αρνητική. Δεν δέχτηκαν να επιστρέψουν τους εγκαταλελειμμένους χώρους στο μοναστήρι αναφέροντας «το αίτημα σας δεν δύναται προς το παρόν να ικανοποιηθεί».
Ελπίζετε ότι αυτή η απόφαση μπορεί να αλλάξει;
Ολοι μας ευχόμαστε κάποια στιγμή, με τις κοινές προσπάθειες της Μητρόπολης και των πιστών, να δώσει ο Θεός και να επιστρέψει στην τοπική μητέρα εκκλησία ένα μικρό μέρος της παλιάς περιουσίας, ώστε να επανδρωθεί και να επαναλειτουργήσει το μοναστήρι. Γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε το έκτισαν και οι μακαριστοί κτήτορές του.
Δεν τους επέτρεπαν ούτε τη λιτάνευση της εικόνας
«Εδώ και δύο χρόνια, ανήμερα των Εισοδίων της Θεοτόκου, η ιερά εικόνα της Παναγίας κατεβαίνει από την πρώην μονή στον καθεδρικό ναό της Θείας Αναλήψεως Κατερίνης και τίθεται για προσκύνημα, στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων της πολιούχου Αγίας Αικατερίνης. Ακόμα και γι’ αυτές τις λειτουργικές ανάγκες των πιστών έχουμε δυσκολίες και εμπόδια. Δεν μας επέτρεπαν να πάρουμε την εικόνα, αν και η Ιερά Σύνοδος μας είχε πει ότι όλα τα κειμήλια του ναού ανήκουν στη Μητρόπολη. Φτάσαμε ακόμα και στα δικαστήρια για το θέμα, διότι μας είχαν επιβάλει να παίρνουμε άδεια από το ΨΝΠΟ και το υπουργείο Υγείας για να λειτουργούμε».
